Ἀπό τό διαδίκτυο ἀντλήσαμε τό παρακάτω ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρον
ἄρθρο τοῦ κ. Κωνσταντίνου Γαλιώτου, Πολιτικοῦ Μηχανικοῦ
Ε.Μ.Π., M.Sc. Περιφερειακή Πολιτική U.K., μέ τίτλο:
«Πόσο ἐπίκαιρη εἶναι ἡ κοινωνιολογική ἄποψη γιά τήν τεράστια
κοινωνική σημασία τῶν βλακῶν ἐν τῷ συγχρόνῳ βίω;», τό ὁποῖο
ἀναδημοσιεύουμε.
Παρατηρώντας αὐτά πού συμβαίνουν στήν πατρίδα μας, ἡ σκέψη μου
συνειρμικά πῆγε σέ ἕνα βιβλίο πού εἶχα διαβάσει πρίν ἀπό πολύ
καιρό καί μέ εἶχε ἐντυπωσιάσει. Πρόκειται γιά τό δοκίμιο τοῦ
ἀειμνήστου Εὐάγγελου Λεμπέση μέ τίτλο: «Ἡ τεραστία κοινωνική σημασία
τῶν βλακῶν ἐν τῷ συγχρόνῳ βίω». Πρώτη δημοσίευση στήν Ἐφημερίδα
τῶν Ἑλλήνων Νομικῶν τό 1941. Ὁ συγγραφέας ὄχι μόνο ἀπεδείχθη νά εἶναι
προφητικός ἀλλά παραμένει ἐπίκαιρος μέ ὅλα ὅσα ἔγραψε περί
«βλακοκρατίας». Συγχρόνως μας δίνει ἕνα ἐργαλεῖο σκέψης γιά νά
ἑρμηνεύσουμε τήν ἀνθρώπινη συμπεριφορά καί τά δυσμενῆ ἀποτελέσματά
της σέ ὅλο τό βάθος καί σέ ὅλη τήν ἔκταση τῆς πυραμίδας τῆς κοινωνικῆς
ἱεραρχίας, τηρουμένων πάντοτε τῶν ἀναλογιῶν καί τῶν
ἰδιαιτεροτήτων κάθε περίπτωσης.
Ὁ Εὐάγγελος Λεμπέσης δέν ἦταν τυχαῖος ἄνθρωπος. Ἐπρόκειτο γιά
μία πολυσχιδῆ προσωπικότητα μέ τεράστια παιδεία. Ἕνα κοφτερό μυαλό,
ἕνα ἀνήσυχο καί ἀσυμβίβαστο πνεῦμα. Ἦταν ἕνας μεγάλος καί πρωτοπόρος
διανοητής ἀπαράμιλλης ἀξίας. Εἶχε τό θάρρος τῆς γνώμης καί τό κῦρος
νά διατυπώνει τίς ἀπόψεις τοῦ ἐπώνυμα. Ὄχι μέ τίς ἀμοραλιστικές
πρακτικές πού συναντᾶ κανείς στά κακόβουλα «anonymous
μηνύματα» πού κατακλύζουν σήμερα τά social media networks στόν
κυβερνοχῶρο καί στή μπλογκόσφαιρα. Ἀπό πολιτικῆς ἀπόψεως ὁ Λεμπέσης
δέν ἦταν «ἐπαναστάτης τοῦ γλυκοῦ νεροῦ ἤ μετά Χριστόν προφήτης».
Ὁ Λεμπέσης χαρακτηρίζεται ὡς ἕνα ἀπό τά πιό ριζοσπαστικά πνεύματα τῆς
Δεξιᾶς κατά τή διάρκεια τοῦ μεσοπολέμου καί κατά πολλούς ὡς
«ὁ Ἀριστερός της Δεξιᾶς». Στήν οὐσία εἶναι ἕνας ἐκφραστής τοῦ
«μορφωμένου, ἔντιμου, πατριωτικοῦ καί ἄξιου» τμήματος τοῦ
Ἀστικοῦ Κόσμου σύμφωνα μέ τίς ἑρμηνεῖες πού δίνει ἡ Κοινωνιολογία
καί ἡ Πολιτική Ἐπιστήμη γιά τό ζήτημα (ἰδιαίτερα γιά τήν Εὐρωπαϊκή Ἀστική τάξη).
Στόν περιορισμένο χῶρο πού ἐκτείνεται τό ἄρθρο, παρουσιάζουμε
συνοπτικά τή Λεμπεσιακή θεωρία. Σέ ἐλεύθερη μετάφραση τοῦ δοκιμίου
τό ὁποῖο εἶναι γραμμένο στήν καθαρεύουσα, περιοριζόμαστε στά πιό
χαρακτηριστικά στοιχεῖα τοῦ ἔργου πού εἶναι τά ἀκόλουθα:
1. Οἱ βλᾶκες κατατάσσονται σέ δυό ὁμάδες: στούς ἐκ γενετῆς βλᾶκες
πού εἶναι οἱ λιγότερο ἐπικίνδυνοι καί στούς ἀποβλακωμένους ὅπως θά
ἔλεγε καί ὁ πατέρας τοῦ γένους Ἀδαμάντιος Κοραής. Ὁ Λεμπέσης δέν
ἀσχολεῖται μέ τούς γεννημένους βλᾶκες οὔτε μέ τούς φτωχούς καί τούς
μικροαστούς ἀποβλακωμένους. Κρίνει τούς πλούσιους ἀπο-
βλακωμένους τῶν ἐπονομαζομένων ἐλίτ. Δηλαδή, περιορίζεται στούς
ἀποβλακωμένους τῶν κοινωνικῶν, ἐπιχειρηματικῶν, ἐπαγγελματικῶν,
οἰκονομικῶν, πολιτικῶν, κ.λπ. ἐλίτ.
2. Ἀποβλακωμένοι εἶναι ὅσοι βολεύονται μέσα στήν ἰσοπεδωτική
μετριότητα, στόν κομφορμισμό, στό μιθριδατισμό, στόν
ἀβδηριτισμό, στόν καθωσπρεπισμό, στον παρασιτισμό, στόν
κορπορατισμό καί στήν ἀσημαντότητα. Τέτοιοι βλᾶκες, ἕνεκα
ἀναξιοκρατίας, νεποτισμοῦ, παρεϊσμοῦ, κομματικοκρατίας, πελατειακῶν
σχέσεων καί ραγιάδικης δουλοπρέπειας μπορεῖ νά κατέχουν σπουδαίες
θέσεις στήν κοινωνία. Συνήθως εἶναι «ἀγράμματοι» (μέ τή lato sensu
προσέγγιση τοῦ ὄρου).
3. Ἀφοῦ πρόκειται γιά βλᾶκες τότε πῶς δικαιολογεῖται ὅτι αὐτοί
καταφέρνουν νά ἀναρριχηθοῦν σέ διάφορες θέσεις;
Τοῦτο ἑρμηνεύεται μέ τήν ὁμαδοποίηση, τή συσπείρωση καί τή συνεργασία
τῶν βλακῶν ἐναντίον τῶν εὐφυῶν, τῶν ἄξιων, τῶν μορφωμένων καί τῶν
ἱκανῶν. Δέκα βλᾶκες συνασπίζονται ἐναντίον ἑνός εὐφυοῦς.
Πρόκειται γιά τή δημιουργία κλικῶν, φατριῶν, lobby, καμαριλῶν,
clan, κ.λπ. τῶν βλακῶν ἐναντίον της πιό ὀλιγάριθμης δύναμης τῶν
εὐφυῶν. Ἄν χρειαστεῖ ἐπιστρατεύουν καί τούς φτωχούς βλᾶκες πού
ἐξαγοράζονται ἔναντι πινακίου φακῆς γιά λειτουργήσουν ὡς «πραίτορες»
τῶν πλουσίων βλακῶν μέ στόχο την ἐξολόθρευση τῶν εὐφυῶν ἀντιπάλων.
4. Ἡ συνασπισμένη ἀγέλη πολλών βλακῶν μπορεῖ νά ἀντλήσει μεγάλη
δύναμη καί νά διαταράξει τό κοινωνικό-πολιτικό, παραγωγικό,
οἰκονομικό καί πολιτιστικό ἐποικοδόμημα.
5. Στόν ἐσωστρεφῆ καί περιχαρακωμένο συνασπισμό τῶν βλακῶν
συγκροτεῖται ἡγετική ὁμάδα κορυφῆς. Εἶναι ἡ ἡγετική ἐλίτ τῆς βλακοκρατίας,
τῶν res καί τῆς ἰδιωτίας (ἰδιώτης στήν Ἀρχαιοελληνική εἶναι ὁ idiot,
δηλαδή ὁ βλᾶκας στήν Ἀγγλική γλῶσσα). Ὁ κάθε βλάξ πού θά προωθηθεῖ
στήν κορυφή θά σύρει πίσω τοῦ μόνον πρόσωπα κατώτερά του, δηλαδή
ἀκόμα πιό βλᾶκες καί πιό ἀνίκανους ἀπ’ αὐτόν. Πρόκειται γιά τό προτσές
τῆς κάθετα ἱεραρχημένης «βλακοποίησης».
6. Οἱ βλᾶκες, ὡς οἰονεῖ μαντάμ-σουσοῦδες, ἔχουν μία ἀκατανίκητη τάση
γιά ἀγελαῖες ἐμφανίσεις (κοσμικές comme ils faut συγκεντρώσεις,
πανηγύρια, event δημοσιότητας, trash καί banal causerie τρεφόμενη ἐκ τῶν
περιεχομένων τῶν ἐφημερίδων, τῆς TV, τῶν ραδιόφωνων, τῆς
μόδας, κ.λπ.). Κουβαλοῦν τό κόμπλεξ νά ἐμφανίζονται ὡς ἡ creme de
la creme τῆς κοινωνίας καί τό enfant gate τῆς ἀξιοσύνης. Οἱ πιό πολλοί,
ἐκτός ἀπό ἀγράμματοι, εἶναι καί «μουγκοθόδωροι». Ἄλλοι παριστάνουν
τούς opinion leader ἐκφράζοντας εὐχολόγια, ἀερολογίες, φληναφήματα
καί στερεότυπες κενολογίες.
7. Οἱ βλᾶκες, ἕνεκα τοῦ συμπλέγματος τοῦ wannabe celebrity,
τρελαίνονται γιά διακρίσεις πού εἶναι κίβδηλες καί ψευδεπίγραφες
ἤ παρωχημένες ἤ ἀμελητέας ἀξίας. Τό βιογραφικό καί, κυρίως, ἡ biodata
πού διαθέτουν εἶναι χαμηλοῦ ἐπίπεδου. Ἐννοεῖται τό αὐτονόητο.
Μέ ἀξιολογήσεις πού γίνονται μέ κριτήρια, μέ τέστ, μέ δοκιμασίες καθώς
καί μέ ἐλέγχους τῆς γνησιότητας τῶν πιστοποιητικῶν σύμφωνα μέ τή
μεθοδολογία τῆς Ἐπιστήμης τῆς Διαχείρισης τῶν Ἀνθρωπίνων Πόρων.
(Περί αὐτοῦ θά ἐπανέλθουμε σέ ἑπόμενο ἄρθρο μέ πολλά case studies).
8. Οἱ βλᾶκες προσπαθοῦν μέσῳ προπαγάνδας νά παρουσιάσουν στό
εὐρύ κοινό τίς ἀποτυχημένες πράξεις τούς ὡς σπουδαῖες καί ἡρωικές
προσπάθειες, ἐγχειρήματα ὑψηλῆς προστιθέμενης ἀξίας, ἐργασίες
μεγάλης ἐπιστημοσύνης, προϊόντα ἐργασιομανίας καί ὑψιπετῆ ἔργα.
6. Τό μῖσος, ὁ φθόνος, ἡ ζήλια, τό σύνδρομο κατωτερότητας καί ὁ φόβος
πού προκαλεῖ ἕνας ἔξυπνος μέ τήν ἐμφάνισή του, δημιουργεῖ στόν βλᾶκα
συμπλέγματα πού τόν ἀναγκάζουν νά κινητοποιεῖ τόν ἀμυντικό μηχανισμό
τῆς κλίκας τῶν βλακῶν. Μέ κάθε τρόπο οἱ βλᾶκες προσπαθοῦν νά ἀποβάλουν
τό εὐφυῆ ἀπό τήν τάξη τους διατηρώντας τήν ὁμάδα ἀδιατάρακτη καί
ἀμόλυντη ἀπό κάθε ἔξυπνο ἄνθρωπο πού τόν φοβοῦνται ὡς «ὡρολογιακή βόμβα» ἡ ὁποία ἐν εὐθέτῳ χρόνω θά καταστρέψει τήν καμαρίλα τους.
9. Οἱ βλᾶκες εἶναι ἀνθρωπόμορφα res σέ κατάσταση μόνιμου πανικοῦ καί
ἄγχους. Γιά νά περισώσουν τό status πού ἔχουν ἤ γιά νά ἀποκτήσουν κάποια
θέση στήν πυραμίδα τῆς βλακοκρατίας, ἀμύνονται ἀπό ἔνστικτο ἀσκώντας
ἀνέντιμες πράξεις. Ὁ βλάξ ἀδυνατεῖ νά καταφύγει σέ ἔντιμα μέσα γιά
νά πετύχει τό σκοπό του. Καταφεύγει σέ ρᾳδιουργίες, συκοφαντίες,
unfair πράξεις, δολοπλοκίες, below the belt κτυπήματα, ὀσφυοκαμψίες,
κολακεῖες, παραπληροφόρηση, ἀφορισμούς, κοινωνικούς αὐτοματισμούς,
λαϊκισμούς, κ.λπ.
10. Ἡ βλακεία (ἀνθρωπολογικό/βιολογικό γεγονός) ἀντιβαίνει τήν ἠθική
(κοινωνικό/φιλοσοφικό γεγονός). Ἀπό τή φύση τοῦ ὁ βλᾶκας δέν μπορεῖ νά
εἶναι ἠθικός, καλλιεργημένος καί ἔντιμος.
11. Ἐνῷ ἡ συνεννόηση μεταξύ ἠλιθίων εἶναι δυνατή, ἡ συνεννόηση μεταξύ
ἠλιθίων καί εὐφυῶν εἶναι ἀδύνατη.
12. Ἡ βλακεία δέν ἔχει ταξική καταγωγή. Ὅμως οἱ «πλούσιοι βλᾶκες» εἶναι
μυριάκις πιό ἐπικίνδυνοι ἀπό τούς φτωχούς καί ταπεινῆς καταγωγῆς
βλᾶκες. Ἕνας «εὐπρεπής βλάξ», παραμένει ἀσύδοτος καί ἄπληστος ἀπό
μικρός. Ἔχει ταξική ἀσυλία πού δέν τήν ἔχει ὁ φτωχός ἀπό νήπιο
βλάξ καί εἶναι ἐπικίνδυνος γιατί μπορεῖ νά ἀναρριχηθεῖ ἀναξιοκρατικά
σέ ὑψηλά ἀξιώματα.
Μέ αὐτά τά λίγα στοιχεῖα ἀπό τά πολλά πού ὑπάρχουν στό δοκίμιο τοῦ
Λεμπέση δίνεται κοινωνιολογικά μία ἑρμηνεία πού ἀπαντᾶ στό ἐρώτημα
τοῦ γιατί βρισκόμαστε στή σημερινή κατάσταση. Βέβαια, ὅπως συμβαίνει
μέ ὅλες τίς κοινωνιολογικές θεωρίες, ἡ Λεμπεσιακή θεώρηση τελεῖ mutatis
mutandis ὑπό διερεύνηση, ὁριοθέτηση καί κριτική ἀξιολόγηση. Πλήν ὅμως,
διαθέτει ἰσχυρά τεκμήρια ἐπαλήθευσης τῆς ἀνθρωπογεωγραφίας τῆς
βλακοκρατίας. Ὁ Λεμπέσης ἑστιάζεται σέ μία συγκεκριμένη κοινωνική
ὁμάδα καί διαστρωμάτωση τῶν βλακῶν. Ὑπάρχει ὅμως καί ἡ ἠλιθιότητα
τῆς μεγάλης μάζας. Αὐτή περιγράφεται μέ ὀξυδέρκεια στό βιβλίο τοῦ Ἰταλοῦ
ἱστορικοῦ Carlo Cipolla μέ τίτλο «Οἱ βασικοί νόμοι τῆς ἀνθρώπινης ἠλιθιότητας»
γιά τό ὁποῖο θά ἐπανέλθουμε σέ ἑπόμενο ἄρθρο.
http://www.arcadiaportal.gr/news/poso-epikairi-einai-i-koinoniologiki-apopsi-gia-%C2%ABtin-terastia-koinoniki-simasia-ton-blakon-en-s
