Κυριακή, 20 Οκτωβρίου 2013
Ο Καβάφης στο υπόγειο του μεγάρου Μαξίμου
από: http://sophia-siglitiki.blogspot.gr/2013/10/blog-post_767.html
Ο Καβάφης στο υπόγειο του μεγάρου Μαξίμου
Η ποίησή του στην υπηρεσία της κυβερνητικής προπαγάνδας περί «βίας»
«Το Ίδρυμα Ωνάση απέκτησε την κυριότητα του αρχείου του Κωνσταντίνου Καβάφη και αποφάσισε να βγάλει ‘βόλτα’ τον μεγάλο ποιητή στους δρόμους της πόλης. Ο αλεξανδρινός ποιητής ‘κυκλοφορεί’ από σήμερα με λεωφορεία, τραίνα, τραμ και μετρό στην Αθήνα, σε μια συνομιλία με τους κατοίκους της πρωτεύουσας. Με αυτόν τον τρόπο, το Ίδρυμα αποτίει φόρο τιμής στον Καβάφη και παρουσιάζει το αρχείο του.
Το κάλεσμα του Αρχείου Καβάφη του Ιδρύματος Ωνάση είναι σαφές: Αν συναντήσετε κάπου τον Καβάφη, συνομιλήστε μαζί του. Η ποίησή του σάς ανήκει. Για όσους νιώθουν ‘ξένοι’, όσους θέλουν ‘να τραβήξουν μπροστά’, για όσους ‘σήμερα δεν έχουν κεφάλι για δουλειά’ και που ‘εδώ που έφτασαν, λίγο δεν είναι’, ο Κ. Π. Καβάφης καθρεφτίζει τη σκέψη τους.
Το δημιουργικό υπογράφουν οι βραβευμένοι Beetroot, ανατρέποντας τα δεδομένα, δίνοντας μια ποπ νότα στην εικόνα του ποιητή και κάνοντας τους στίχους οικείους και προσιτούς».
Το δημιουργικό υπογράφουν οι βραβευμένοι Beetroot, ανατρέποντας τα δεδομένα, δίνοντας μια ποπ νότα στην εικόνα του ποιητή και κάνοντας τους στίχους οικείους και προσιτούς».
Έτσι περιγράφεται, σε ημερήσια εφημερίδα, η κιτς αθλιότητα που έχει γεμίσει εσχάτως την αθηναϊκή καθημερινότητά μας. Όμως, μέσα από την αφέλεια της περιγραφής, λέγεται όλη η αλήθεια, για τα 9 αποσπάσματα στίχων του Καβάφη που διακοσμούν τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.
Γνωρίζουμε βέβαια ότι ο Καβάφης είναι επιγραμματικός, και θα μπορούσε ίσως κάποιος καλοπροαίρετος να συγχωρήσει τον τεμαχισμό ενός στίχου του, έξω από κάθε συμφραζόμενο του ποιήματος, έξω από κάθε συμφραζόμενο Λόγου. Ίσως, ακόμα, θα μπορούσε κανείς να ανεχθεί και την εικόνα ενός καβαφικού στίχου πάνω από τη ζέουσα εξάτμιση ενός λεωφορείου. Έστω κι αν ποιητής δεν ήταν διαφημιστής, ώστε να κατασκευάζει σλόγκαν, αλλά, αντίθετα, είναι μαιτρ του υπαινιγμού.
Γνωρίζουμε επίσης ότι η ποίησή του έχει μια διδακτικότητα, και πως αυτή είναι η κυριότερη αδυναμία της (κυρίως των όποιων αδύναμων ποιημάτων του). Αλλά, και πάλι, κάποιος ιδιαίτερα καλοπροαίρετος θα μπορούσε ίσως να ανεχθεί και τούτη την εικόνα του Καβάφη, ο οποίος τους επόμενους μήνες θα περιφέρεται στους αθηναϊκούς δρόμους, ως βλαχοδήμαρχος σκεφτόμενος ενδόμυχα: «Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι». Ή ψελλίζοντας το successstory του Σαμαρά: «Και τέλος πάντων, νά, τραβούμ’ εμπρός». Ή μονολογώντας σαν αργόμισθος υπάλληλος (διορισθείς υπό Παγκάλου): «σήμερα δεν έχω κεφάλι για δουλειά». Ναι, πρόκειται για μερικές από τις 9 καβαφικές φράσεις που αναρτήθηκαν ως σλόγκαν στα Μέσα Μεταφοράς...
Εδώ, είναι να απορείς, αν το συγκεκριμένο ημιστίχιο επελέγη, ή τέλος πάντων ενεκρίθη από τον φιλολογικό σύμβουλο του Ιδρύματος (γνωρίζετε ποιος είναι; και πόσα παίρνει;), και όχι από το υπόγειο του Μαξίμου, δηλαδή από τον κ. Μπαλτάκοή τον κ. Χρύσανθο Λαζαρίδη.
Γιατί η «βία» στο ποίημα δεν έχει την προφανή σημασία τής βίας, δηλαδή αυτή τη σημασία που όλοι οι αθηναίοι πολίτες θα εισπράξουν ως προτροπή του Καβάφη, ώστε να ενοχοποιήσουν κάθε σκέψη αντίδρασής τους απέναντι στη ζοφερή πραγματικότητα που ζούμε. Αντίθετα, στο ποίημα του Καβάφη, η «βία» έχει έκδηλα την έννοια της βιασύνης:
Ίσως δεν έφθασεν ακόμη ο καιρός
Να μη βιαζόμεθα∙ είν’ επικίνδυνον πράγμα η βία.
Τα πρόωρα μέτρα φέρνουν μεταμέλεια.
Πρόκειται δε για μια εξόχως ειρωνική αποστροφή. Στο ποίημα αυτό, ο Καβάφης ειρωνεύεται σκληρά, μέχρι πτώσεως, τη μακαριότητα, την αναβλητικότητα, τη μοιρολατρία, εν τέλει την υποταγή, των υπηκόων της «Αποικίας». Ειρωνεύεται όσους, επειδή δεν θέλουν να πάρουν δήθεν βιαστικές αποφάσεις, δεν πράττουν τίποτα.
Μα σε αυτό το ποίημα ο Καβάφης μιλά και για τους «μεταρρυθμιστές»:
κ’ ευθύς στον νου τους ριζικές μεταρρυθμίσεις βάζουν,
με την απαίτηση να εκτελεσθούν άνευ αναβολής.
Έχουνε και μια κλίσι στες θυσίες.
Παραιτηθείτε από την πρόσοδον αυτή,
κι από την άλληνα την συναφή,
κι από την τρίτη τούτην: ως συνέπεια φυσική·
είναι μεν ουσιώδεις, αλλά τί να γίνει;
[...] Κι όσο στον έλεγχό τους προχωρούνε,
βρίσκουν και βρίσκουν περιττά, και να παυθούν ζητούνε∙
πράγματα που όμως δύσκολα τα καταργεί κανείς.
Κι όταν, με το καλό, τελειώσουνε την εργασία,
κι ορίσαντες και περικόψαντες το παν λεπτομερώς,
απέλθουν, παίρνοντας και την δικαία μισθοδοσία,
να δούμε τι απομένει πια, μετά
τόση δεινότητα χειρουργική...
Συμπέρασμα; Ας ανατρέξουμε στην αρχή τού εν λόγω ποιήματος:
Ότι τα πράγματα δεν βαίνουν κατ’ ευχήν στην Αποικία
δεν μέν’ η ελάχιστη αμφιβολία...
ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ (ΑΥΓΗ)
[Ο τίτλος του ποιήματος είναι «Εν μεγάλη ελληνική αποικία, 200 π.Χ.»]
Ας δούμε όμως αγαπητοί αναγνώστες της «Αέναης επΑνάστασης» και το ποίημα του μεγάλου μας ποιητή Κ.Καβάφη «Εν μεγάλη ελληνική αποικία, 200 π.Χ.» και να το ακούσουμε να μας το αφηγείται εκπληκτικά ο ηθοποιός Χρήστος Τσάγκας!
Εν μεγάλη Ελληνική αποικία, 200 π.Χ.
Στο βίντεο το ποίημα του Κ.Καβάφη, διαβάζει ο ηθοποιός Χρήστος Τσάγκας
Ότι τα πράγματα δεν βαίνουν κατ' ευχήν στην Αποικία
δεν μέν' η ελαχίστη αμφιβολία,
και μ' όλο που οπωσούν τραβούμ' εμπρός,
ίσως, καθώς νομίζουν ουκ ολίγοι, να έφθασε ο καιρός
να φέρουμε Πολιτικό Αναμορφωτή.
Όμως το πρόσκομμα κ' η δυσκολία
είναι που κάμνουνε μια ιστορία
μεγάλη κάθε πράγμα οι Αναμορφωταί
αυτοί. (Ευτύχημα θα ήταν αν ποτέ
δεν τους χρειάζονταν κανείς). Για κάθε τι,
για το παραμικρό ρωτούνε κ' εξετάζουν,
κ' ευθύς στον νου τους ριζικές μεταρρυθμίσεις βάζουν,
με την απαίτησι να εκτελεσθούν άνευ αναβολής.
Έχουνε και μια κλίσι στες θυσίες.
Παραιτηθείτε από την κτήσιν σας εκείνη·
η κατοχή σας είν' επισφαλής:
η τέτοιες κτήσεις ακριβώς βλάπτουν τες Αποικίες.
Παραιτηθείτε από την πρόσοδον αυτή,
κι από την άλληνα την συναφή,
κι από την τρίτη τούτην: ως συνέπεια φυσική·
είναι μεν ουσιώδεις, αλλά τι να γίνει;
σας δημιουργούν μια επιβλαβή ευθύνη.
Κι όσο στον έλεγχό τους προχωρούνε,
βρίσκουν, και βρίσκουν περιττά, και να παυθούν ζητούνε·
πράγματα που όμως δύσκολα τα καταργεί κανείς.
Κι όταν, με το καλό, τελειώσουνε την εργασία,
κι ορίσαντες και περικόψαντες το παν λεπτομερώς,
απέλθουν, παίρνοντας και την δικαία μισθοδοσία,
να δούμε τι απομένει πια, μετά
τόση δεινότητα χειρουργική.
Ίσως δεν έφθασεν ακόμη ο καιρός.
Να μη βιαζόμεθα· είν' επικίνδυνον πράγμα η βία.
Τα πρόωρα μέτρα φέρνουν μεταμέλεια.
Έχει άτοπα πολλά, βεβαίως και δυστυχώς, η Αποικία.
Όμως υπάρχει τι το ανθρώπινον χωρίς ατέλεια;
Και τέλος πάντων, να, τραβούμ' εμπρός.
(1928) Κωνσταντίνος Π. Καβάφης
Επιμέλεια: Σοφία Ντρέκου/Αέναη επΑνάσταση
Δείτε και...
