ΠΈΜΠΤΗ, 5 ΙΟΥΝΊΟΥ 2014
Ο Ινδιάνος αθλητής, θύμα των... καουμπόιδων
Ο Γουά Θο Χουκ ή «Φωτεινό Μονοπάτι» ή Τζίμ Θορπ, επανέκτησε τα δύο χρυσά Ολυμπιακά μετάλλιά του... τριάντα χρόνια μετά τον θάνατό του...
Του Ν. Α. Κωνσταντόπουλου
Το «Φωτεινό Μονοπάτι» (Sendero Luminoso) το γνωρίζαμε ως ακραία μαοϊκή φράξια του κομμουνιστικού κόμματος του Περού, που ιδρύθηκε τη δεκαετία του '60, για να εξελιχθεί σε ένα από τα μεγαλύτερα, αλλά και πιο αιμοσταγή, αντάρτικα κινήματα στη Λατινική Αμερική. Αλλά πολύ πριν από τους Περουβιανούς αντάρτες, ένα άλλο Φωτεινό Μονοπάτι είχε γίνει γνωστό σε όλο τον κόσμο. Ηταν ο Γουά Θο Χουκ, που στη γλώσσα των Ινδιάνων σημαίνει ακριβώς «Φωτεινό Μονοπάτι». Ο Γουά Θο Χουκ της φυλής Σακ και Φοξ, όμως, έμεινε στην ιστορία του αθλητισμού ως Τζιμ Θορπ και ως ο αθλητής, που πήρε πίσω τα δύο χρυσά Ολυμπιακά του μετάλλια, τριάντα χρόνια μετά τον... θάνατό του.
Ο μισός λευκός, μισός Ινδιάνος, Τζέικομπους Φρανσίσκους Τζιμ Θορπ (αυτό ήταν το χριστιανικό του όνομα), που γεννήθηκε στις 28 Μαΐου 1887 (σύμφωνα με τη βιογραφία που υπάρχει στο ίδρυμα, «Ενωση Τζιμ Θορπ», στις 28 Μαΐου 1888, σύμφωνα με άλλες πηγές), στην Πράγα, στην κομητεία Ποταγουατόμι της Οκλαχόμα (ΗΠΑ), έμελλε να πρωταγωνιστήσει σε μια από τις πιο παράξενες ιστορίες των Ολυμπιακών Αγώνων. Το 1912, στη Στοκχόλμη, νίκησε στο δέκαθλον και στο πένταθλον, αλλά αργότερα η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) του αφαίρεσε τα μετάλλια, διότι αποκαλύφθηκε πως είχε πάρει χρήματα για να παίξει δύο περιόδους ημιεπαγγελματικό μπέιζμπολ, πριν να μετάσχει στους Ολυμπιακούς. Αυτό ήταν κάτι που απαγορευόταν τότε από τους κανόνες του ερασιτεχνισμού και των Ολυμπιακών Αγώνων.
Ο Θορπ έφυγε από τη ζωή κουρασμένος και πικραμένος στις 28 Μαρτίου του 1953 στην Λομίτα της Καλιφόρνια, μετά την τρίτη καρδιακή προσβολή που υπέστη. Και το 1982 η ΔΟΕ τον αποκατέστησε, ενώ τον Ιανουάριο του 1983 παρέδωσε αντίγραφα των μεταλλίων στα παιδιά του, Γκέιλ και Μπιλ. Τα πρωτότυπα μετάλλια βρίσκονταν σε μουσεία. Κάποτε εκλάπησαν και δεν έχουν βρεθεί.
Το πικραμένος, εύκολα το αντιλαμβάνεται κάποιος. Γιατί, όμως, και κουρασμένος; Μετά την αθλητική του σταδιοδρομία, πάλεψε πολύ για να ζήσει την οικογένειά του. Εύρισκε πολύ δύσκολα εργασία εκτός αθλητισμού και ουδέποτε έμεινε πολύ σε μία. Εργάστηκε ως οικοδόμος, εκσκαφέας τάφρων, «μπράβος» σε πόρτες, ιδιωτικός φύλακας, στο εμπορικό ναυτικό κ.λπ. Στη δεκαετία του '30 έπαιξε και σε μερικές ταινίες μικρού μήκους, στις οποίες υποδυόταν τον Ινδιάνο.
Επαιξε και σε μια κωμωδία του 1932. Σε αυτήν υποδυόταν τον εαυτό του να διδάσκει σε νεαρούς παίκτες του αμερικανικού ποδοσφαίρου ένα συγκεκριμένο σουτ. Το 1931 πούλησε τα δικαιώματα για μια ταινία με τη ζωή του στη MGM, για 21.600 δολάρια (τωρινή ισοτιμία). Η ζωή του απαθανατίστηκε σε ταινία του 1951, με πρωταγωνιστή τον διάσημο, Μπαρτ Λάνκαστερ. Ο Θορπ αναφερόταν ως σύμβουλος, αλλά δεν πληρώθηκε γι' αυτό.
Στα τελευταία έτη της ζωής του ήταν χρόνια αλκοολικός. Τη δεκαετία του '50 δεν είχε χρήματα. Το 1950 εισήχθη σε νοσοκομείο για καρκίνο των χειλέων, ως περίπτωση που χρήζει φιλανθρωπίας. Σε συνέντευξη Τύπου, στην οποία αναγγέλθηκε το γεγονός, η τρίτη σύζυγός του, Πατρίσια Ασκιου, έκανε έκκληση να τον βοηθήσουν. «Δεν έχει παρά τ' όνομά του και τις αναμνήσεις του. Ξόδεψε τα χρήματά του για τους ανθρώπους του, που συχνά τον εκμεταλλεύονταν», είπε κλαίγοντας.
Η πόλη με τ' όνομά του
«Κύριε, είστε ο μεγαλύτερος αθλητής του κόσμου», του είπε στους Ολυμπιακούς του 1912, ο βασιλιάς της Σουηδίας, Γουσταύος 5ος. Αυτή η φράση αναγράφεται στο μνημείο του Τζιμ Θορπ, που υπάρχει κοντά στην πόλη, η οποία φέρει τ' όνομά του. Ο τάφος βρίσκεται σ' ένα ύψωμα από χώμα από την ιδιαίτερη πατρίδα του Θορπ, την Οκλαχόμα, και από το Ολυμπιακό στάδιο της Στοκχόλμης.
Η Οκλαχόμα, όμως, δεν τον τίμησε. Μετά τον θάνατό του, ο κυβερνήτης της Πολιτείας δεν θέλησε ν' ανεγείρει μνημείο προς τιμήν του. Η σύζυγος του Θορπ, Πατρίσια θύμωσε πολύ και όταν πληροφορήθηκε ότι δύο μικρές πόλεις της Πενσυλβανίας, η Μοτς Τσανκ και η Ανατολική Μοτς Τσανκ απεγνωσμένα ζητούσαν επενδύσεις και χρήματα, έκανε μια συμφωνία με τους ιθύνοντες των πόλεων. Οι δήμοι αγόρασαν τα λείψανα του Θορπ, έκτισαν μνημείο προς τιμήν του, συνενώθηκαν και η νέα πόλη ονομάσθηκε Τζιμ Θορπ. Ο μεγάλος αθλητής ουδέποτε είχε επισκεφθεί την περιοχή.
 |
| Ο Θορπ απεικονίζεται σε γραμματόσημο. |
Τον Ιούνιο, ο γιος του, Τζον Τζακ υπέβαλε δικαστική αγωγή κατά του δήμου Τζιμ Θορπ, ζητώντας τα λείψανα να επιστρέψουν στην Οκλαχόμα και να ταφούν κοντά σε άλλα μέλη της οικογένειας, περίπου ένα μίλι μακριά από το μέρος, όπου γεννήθηκε. Ο Τζον Τζακ υποστηρίζει, ότι η συμφωνία της μητριάς του και του δήμου, έγινε παρά τη θέληση των άλλων μελών της οικογένειας.
Οι τιμές που επιδαψιλεύθηκαν στον Θορπ, ήταν πάρα πολλές. Εν ζωή και μετά θάνατον. Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρίτσαρντ Νίξον, μάλιστα, ανακήρυξε την 16η Απριλίου 1973, ως «Ημέρα Τζιμ Θορπ».
«Εξ οικείων τα βέλη» που δέχθηκε ο Τζιμ Θορπ
Το 1913 οι κανόνες για τον ερασιτεχνισμό ήταν πολύ αυστηροί. Αθλητές που είχαν πάρει χρήματα για να μετάσχουν σε αθλητικές διοργανώσεις, που ήταν καθηγητές αθλητισμού ή είχαν αγωνισθεί εναντίον επαγγελματιών, δεν εθεωρούντο ερασιτέχνες και δεν είχαν δικαίωμα συμμετοχής στους Ολυμπιακούς. Στα τέλη του Ιανουαρίου του 1913, εφημερίδες των ΗΠΑ έγραψαν πως ο Θορπ είχε παίξει επαγγελματικά μπέιζμπολ. Δεν είναι απολύτως βέβαιο, ποια το έγραψε πρώτη. Το πρώτο άρθρο, που βρέθηκε, ήταν των «Πρόβιντενς Τάιμς», αλλά συνήθως ως πρώτη αναφέρεται η «Γουόρτσεστερ Τέλεγκραμ». Ο Θορπ πράγματι είχε παίξει επαγγελματικά στη Λίγκα της Ανατολικής Καρολίνας, για την ομάδα της Βόρειας Καρολίνας, «Ρόκι Μάουντ» το 1909 και το 1910, λαμβάνοντας μικρή αμοιβή: 47 δολάρια (τωρινή ισοτιμία) τον αγώνα και 822 την εβδομάδα. Οι παίκτες των κολεγίων τα καλοκαίρια έπαιζαν επαγγελματικά, αλλά χρησιμοποιούσαν ψευδώνυμα, κάτι που δεν έκανε ο Θορπ.
 |
| Στην Στοκχόλμη το 1912. |
Αν και ο κόσμος δεν ενδιαφερόταν και πολύ για το παρελθόν του Θορπ, η Ερασιτεχνική Αθλητική Ενωση (ΕΑΕ) των ΗΠΑ και ειδικώς ο γραμματέας της, Τζέιμς Εντουαρντ Σάλιβαν, πήρε την υπόθεση πολύ σοβαρά. Ο Θορπ, σε επιστολή προς τον Σάλιβαν, παραδέχθηκε ότι έπαιξε επαγγελματικά:
«Ελπίζω, ότι είμαι εν μέρει δικαιολογημένος, διότι ήμουν ένας Ινδιάνος σπουδαστής, που δεν ήξερα πολλά γι' αυτά τα πράγματα. Στην πραγματικότητα, δεν γνώριζα πως έκανα κάτι λάθος, διότι ήξερα πως πολλοί σπουδαστές άλλων κολεγίων έκαναν το ίδιο, με τη διαφορά πως δεν χρησιμοποιούσαν τ' όνομά τους».
Παρά ταύτα, η ΕΑΕ αποφάσισε ν' αφαιρέσει αναδρομικά την ερασιτεχνική ιδιότητα του Θορπ και ζήτησε από τη ΔΟΕ να κάνει το ίδιο. Η ΔΟΕ αποφάσισε ομόφωνα να πάρει πίσω τα μετάλλιά του.
Η ΕΑΕ και η ΔΟΕ δεν ακολούθησαν τους Ολυμπιακούς κανόνες του 1912 περί ακύρωσης. Σύμφωνα με αυτούς, οι ενστάσεις έπρεπε να γίνουν το πολύ 30 ημέρες μετά την ημέρα της τελετής λήξης των Αγώνων. Το πρώτο ρεπορτάζ δημοσιεύθηκε περίπου έξι μήνες μετά. Υπάρχει, επίσης, ένδειξη, ότι η ερασιτεχνική ιδιότητα του αθλητή είχε τεθεί εν αμφιβόλω πολύ πριν από τους Ολυμπιακούς, αλλά η ΕΑΕ δεν ασχολήθηκε με το θέμα.
Στο πέρασμα των χρόνων, οι υποστηρικτές του προσπάθησαν να του επιστραφούν οι τίτλοι του. Ομως, οι παράγοντες της Ολυμπιακής Επιτροπής των ΗΠΑ, ανάμεσα στους οποίους ήταν παλαιοί συναθλητές του και ο μετέπειτα πρόεδρος της ΔΟΕ, Εϊβερι Μπράντεϊτζ, απέκρουσαν πολλές προσπάθειες. Μάλιστα, ο Μπράντεϊτζ κάποτε είπε: «Η άγνοια δεν αποτελεί δικαιολογία»...
Οι πιο επίμονοι υποστηρικτές ήταν ο συγγραφέας, Ρόμπερτ Γουίλερ και η σύζυγός του, Φλόρενς Ρίντλον. Το 1982 ίδρυσαν το Ιδρυμα Τζιμ Θορπ και κέρδισαν την υποστήριξη του Κογκρέσου των ΗΠΑ. Με αυτήν και το επιχείρημα, ότι η ακύρωση έγινε μετά τις 30 ημέρες έπειτα από τη λήξη των Αγώνων, πέτυχαν να θέσουν το ζήτημα ενώπιον της ΔΟΕ, με το θετικό αποτέλεσμα που προαναφέρουμε. Η απόφαση της ΔΟΕ, πάντως, ήταν ασυνήθιστη. Θεώρησε, ότι ο Θορπ ήταν «συμπρωταθλητής» με τον Σουηδό, Ούγκο Βίσλαντερ στο δέκαθλον και τον Νορβηγό, Φέρντιναντ Μπι στο πένταθλον, οι οποίοι αρχικά είχαν αναδειχθεί 2οι και μετά την ακύρωση του Αμερικανού, ανακηρύχθηκαν Ολυμπιονίκες. Ο Βίσλαντερ και ο Μπι, όμως, πάντα έλεγαν πως Ολυμπιονίκης ήταν μόνον ο Θορπ. Τυπικά, πάντως, στα συγκεκριμένα αγωνίσματα του 1912, υπάρχουν τέσσερις μεταλλιούχοι στο καθένα. Δύο με χρυσό, αλλά με... διαφορετικές επιδόσεις, και από ένας με ασημένιο και χάλκινο.
 |
| Ο Τζιμ Θορπ (αριστερά) με Ινδιάνους των ΗΠΑ. |
Ο Θορπ γνώρισε και τον ρατσισμό. Μάλιστα, λέγεται ότι τα μετάλλια του τ' αφαίρεσαν λόγω της καταγωγής του. Εκείνη την εποχή δεν ήταν όλοι οι Ινδιάνοι πολίτες των ΗΠΑ. Συχνά οι εφημερίδες έκαναν αναφορά στην εθνικότητά του, με διάφορα υπονοούμενα. Και οι δύο γονείς του ήταν μισοί λευκοί, αλλά τον μεγάλωσαν ως Ινδιάνο. Τα επιτεύγματά του σημειώθηκαν σε μια εποχή κατά την οποία η φυλετική ανισότητα κυριαρχούσε στις ΗΠΑ.
*Δημοσιεύθηκε στην «Καθημερινή» στις 15 Ιανουαρίου 2011.
*Ο Τζιμ Θορπ αγωνίσθηκε επαγγελματικά στο μπέιζμπολ έως το 1922 και στο αμερικανικό φούτμπολ έως το 1928. Επαιξε, όμως, και μπάσκετ, αλλά σε χαμηλότερο επίπεδο. Συχνά, διετέλεσε σε ομάδες παίκτης και προπονητής.
*Εκανε τρεις γάμους και απέκτησε οκτώ παιδιά.
*Στις αρχές του 1953, ο Θορπ υπέστη καρδιακή προσβολή για τρίτη φορά, ενώ δειπνούσε με την τελευταία σύζυγό του, την Πατρίσια, στο σπίτι τους, στην Λομίτα. Ανένηψε προς στιγμήν, χάρη σε τεχνητή αναπνοή που του έκαναν, μίλησε για λίγο στους γύρω του, αλλά σύντομα έχασε τις αισθήσεις του και απεβίωσε στις 28 Μαρτίου.
Αθλητισμός και... άλλα: Ο Ινδιάνος αθλητής, θύμα των... καουμπόιδων: Ο Γουά Θο Χουκ ή «Φωτεινό Μονοπάτι» ή Τζίμ Θορπ, επανέκτησε τα δύο χρυσά Ολυμπιακά μετάλλιά του... τριάντα χρόνια μετά τον θάνατό του... ...
