NOMOΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘ. 4244/2014 (ΕΥΓΕ ΣΑΣ ΙΣΧΑΝΔΡΟΙ ΚΑΙ ΚΩΜΑΣΤΕΣ !!!)

Το παρόν έγγραφο παρατίθεται όπως δημοσιεύτηκε. Οι αναφερόμενες διατάξεις ενδέχεται να έχουν μεταβληθεί μεταγενέστερα.

NOMOΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘ. 4244

ΦΕΚ Α 60/11-3-2014

Ενσωμάτωση της Οδηγίας 2013/1/ΕΕ του Συμβουλίου της 20ής Δεκεμβρίου 2012 για την τροποποίηση της Οδηγίας 93/109/ΕΚ σχετικά με τις λεπτομέρειες άσκησης του δικαιώματος του εκλέγεσθαι κατά τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τους πολίτες της Ένωσης που κατοικούν σε ένα κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι, στο ελληνικό δίκαιο και τροποποίηση του ν. 2196/1994 (Α΄ 41) και άλλες διατάξεις.

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ

ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Εκδίδομε τον ακόλουθο νόμο που ψήφισε η Βουλή:

Άρθρο 1. Σκοπός

Σκοπός του παρόντος είναι η ενσωμάτωση στο εσωτερικό δίκαιο της Οδηγίας 2013/1/ΕΕ του 

Συμβουλίου της 20ής Δεκεμβρίου 2012 για την τροποποίηση της Οδηγίας 93/109/ΕΚ σχετικά 

με τις λεπτομέρειες άσκησης του δικαιώματος του εκλέγεσθαι κατά τις εκλογές του Ευρωπαϊκού 

Κοινοβουλίου από τους πολίτες της Ένωσης που κατοικούν σε ένα κράτος μέλος του οποίου 

δεν είναι υπήκοοι (EE L 26 της 26.1.2013).

Άρθρο 2. Προϋποθέσεις για την άσκηση του δικαιώματος του εκλέγεσθαι (Άρθρο 1 παρ. 2 της Οδηγίας)

Το άρθρο πέμπτο του ν. 2196/1994 αντικαθίσταται ως εξής:

1. Οι πολίτες των λοιπών κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κατοικούν στην Ελληνική

Επικράτεια, μπορούν να ασκήσουν το δικαίωμα του εκλέγεσθαι σύμφωνα με όσα ορίζονται για 

τους Έλληνες πολίτες από το Σύνταγμα και τη νομοθεσία για την εκλογή των μελών του 

Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

2. Κατά την κατάθεση της δήλωσης υποψηφιότητας κάθε εκλόγιμος πολίτης κράτους μέλους 

της Ένωσης οφείλει να υποβάλει, πέρα από τα οριζόμενα από την κείμενη νομοθεσία και τα

ακόλουθα δικαιολογητικά:

α. Υπεύθυνη δήλωση του άρθρου 5 του ν. 1599/1986 (Α΄ 75) στην οποία θα δηλώνει ότι δεν 

έχει στερηθεί ή εκπέσει του δικαιώματος του εκλέγεσθαι στο κράτος  μέλος καταγωγής του, μετά 

από δικαστική απόφαση ή απόφαση (πράξη) διοικητικής αρχής, υπό την προϋπόθεση ότι για

την τελευταία προβλέπεται η προσβολή της με ένδικο βοήθημα το οποίο είτε ασκηθέν απερίφθη 

είτε παρήλθε η εκ του νόμου τασσόμενη προς τούτο προθεσμία. Στη δήλωση αυτή περιλαμβάνονται

και τα εξής στοιχεία:

(1) η ιθαγένεια, η ημερομηνία και ο τόπος γέννησης, η τελευταία διεύθυνση στο κράτος μέλος 

καταγωγής και η διεύθυνση στην εκλογική περιφέρεια του κράτους  μέλους κατοικίας,

(2) ο εκλογικός κατάλογος του δήμου, κοινότητας ή περιφέρειας στον οποίο είναι εγγεγραμμένος 

τελευταία στο κράτος μέλος καταγωγής του,

(3) δήλωση ότι δεν είναι υποψήφιος για τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε άλλο κράτος

μέλος αλλά ούτε και στην Ελλάδα σε συνδυασμό άλλου κόμματος ή συνασπισμού συνεργαζόμενων 

κομμάτων,

(4) η ημερομηνία από την οποία είναι υπήκοος ενός κράτους μέλους.

β. Φωτοαντίγραφο ισχύοντος αποδεικτικού ταυτότητας, όπως αστυνομικής ταυτότητας ή διαβατηρίου.

Άρθρο 3. Ανταλλαγή πληροφοριών με τα λοιπά κράτη μέλη της Ε.Ε. (Άρθρο 1 της Οδηγίας)

Το άρθρο έκτο του ν. 2196/1994 αντικαθίσταται ως εξής:

1. Τα πολιτικά κόμματα ή οι συνασπισμοί συνεργαζόμενων κομμάτων που προτίθενται να 

συμπεριλάβουν ως υποψήφιο στο συνδυασμό τους για την εκλογή των μελών του Ευρωπαϊκού 

Κοινοβουλίου, πολίτη άλλου κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κατοικεί στην Ελληνική 

Επικράτεια, είναι υποχρεωμένα να αποστείλουν στη Διεύθυνση Εκλογών του Υπουργείου Εσωτερικών 

μέσα σε έξι (6) ημέρες από την προκήρυξη των εν λόγω εκλογών, αντίγραφο της υπεύθυνης 

δήλωσης του άρθρου πέμπτου. Η Διεύθυνση Εκλογών του Υπουργείου Εσωτερικών διαβιβάζει 

αμέσως την ανωτέρω δήλωση του υποψήφιου πολίτη κράτους μέλους της Ένωσης στο 

κράτος μέλος καταγωγής του. Αν, μετά την εμπρόθεσμη παραλαβή της πληροφορίας από το 

κράτος μέλος καταγωγής προκύψει ότι ο δηλών έχει στερηθεί του δικαιώματος του εκλέγεσθαι 

σε αυτό, τη διαβιβάζει αμέσως στο Α΄ Τμήμα του Αρείου Πάγου, αρμόδιο για την ανακήρυξη των 

υποψηφίων.

2. Αν η πληροφορία περί στερήσεως του δικαιώματος του εκλέγεσθαι στο κράτος μέλος 

καταγωγής του υποψηφίου, περιέλθει στο Υπουργείο Εσωτερικών μετά την ανακήρυξή του από τον 

Άρειο Πάγο, το Υπουργείο Εσωτερικών διαβιβάζει άμεσα την πληροφορία αυτή στο Πρωτοδικείο 

Αθηνών, το οποίο κατά τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 7 του ν. 1180/1981 (Α΄ 188) είναι 

αρμόδιο για την ανακήρυξη των εκλεγόμενων μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, προκειμένου 

να μην τον ανακηρύξει ως επιτυχόντα.

3. Όταν η πληροφορία περί στερήσεως του δικαιώματος του εκλέγεσθαι στο κράτος μέλος 

καταγωγής του υποψηφίου, περιέλθει στο Υπουργείο Εσωτερικών μετά την κατά τα ανωτέρω 

ανακήρυξη αυτού ως εκλεγμένου μέλους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το μέλος αυτό εκπίπτει 

αυτοδικαίως του αξιώματός του, κατά το άρθρο 2 παρ. 4 του ν. 1180/1981.

4. Αρμόδια υπηρεσία για την ανταλλαγή των αναγκαίων πληροφοριών με τα λοιπά κράτη−μέλη της 

Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και για την παραλαβή και τη διαβίβαση των πληροφοριών που 

απαιτούνται για την εφαρμογή των ανωτέρω, είναι η Διεύθυνση Εκλογών του Υπουργείου Εσωτερικών.

5. Η Διεύθυνση Εκλογών ανακοινώνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το όνομα και τα στοιχεία του 

σημείου επαφής και τυχόν επικαιροποιημένες πληροφορίες ή σχετικές αλλαγές.

Άρθρο 4.

1. Οι διατάξεις των άρθρων 14 έως 21 του ν. 3838/2010 (Α΄ 49), καθώς και οι διατάξεις του άρθρου 

18 παρ. 7, περίπτωση β΄ του ν. 3870/2010 (Α΄ 138) καταργούνται.

2. Οι διατάξεις των άρθρων 10 παρ. 2, 12 και 13 παρ. 2 του ν. 3852/2010, δεν εφαρμόζονται κατά 

το μέρος που αφορούν στους ομογενείς και νομίμως διαμένοντες αλλοδαπούς υπηκόους τρίτων 

χωρών.

Άρθρο 5.

1. α. Πάσης φύσεως απαιτήσεις της εταιρίας «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Α.Ε.» 

(Ε.Α.Β. Α.Ε.) σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου για παροχή πάσης φύσεως υπηρεσιών 

προς το Λιμενικό Σώμα Ελληνική Ακτοφυλακή, το Πολεμικό Ναυτικό, το Στρατό Ξηράς, 

την Πολεμική Αεροπορία, την Ελληνική Αστυνομία, το Πυροσβεστικό Σώμα, τη Γενική Διεύθυνση 

Εξοπλισμών είτε σε εκτέλεση συμβάσεων πλαισίου είτε ειδικότερων συμβάσεων για την 

εξυπηρέτηση αποκλειστικά σκοπών Εθνικής Άμυνας και Δημόσιας Ασφάλειας, κατά την έννοια του 

άρθρου 346 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν κατάσχονται, δεν 

υπόκεινται σε κανενός είδους παρακράτηση και δεν συμψηφίζονται με οφειλές της ανωτέρω 

εταιρίας προς το Δημόσιο ή τα ασφαλιστικά ταμεία μέχρι ποσοστού ογδόντα τοις εκατό (80%).

β. Ο διατάκτης της δαπάνης διαπιστώνει με σχετική του πράξη ότι η πληρωμή αυτή εμπίπτει στη 

ρύθμιση της παρούσας παραγράφου και προσδιορίζει το ύψος του παραπάνω ποσοστού.

γ. Η διάταξη της παρούσας παραγράφου εφαρμόζεται και στις περιπτώσεις που έχουν ήδη 

εκδοθεί τίτλοι πληρωμής έως την ημερομηνία έναρξης ισχύος και δεν έχουν εξοφληθεί, με την έκδοση 

σχετικής συμπληρωματικής απόφασης του διατάκτη της δαπάνης. Κάθε γενική ή ειδική διάταξη 

νόμου που ρυθμίζει διαφορετικά τα θέματα της παρούσας παραγράφου καταργείται.

2. Η εταιρία «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Α.Ε.» (Ε.Α.Β. Α.Ε.) εξαιρείται από την 

υποχρέωση προσκόμισης αποδεικτικού ενημερότητας του άρθρου 12 του ν. 4174/2013 

( Α΄ 170) για τις πράξεις ή συναλλαγές που ορίζονται στις περιπτώσεις α΄, β΄ και δ΄ της παρ. 1 του 

άρθρου 1 της υπ’ αριθμ. 1274/ 2013 (Β΄ 3398) απόφασης του Γενικού Γραμματέα Δημοσίων 

Εσόδων μέχρι τις 31.12.2014.

Άρθρο 6.

1. Στο άρθρο 14Α του ν. 3429/2005 (Α΄ 314) προστίθεται παράγραφος 23 ως εξής:

«23. Τα εδάφια δεύτερο και τρίτο της παρ. 2 του άρθρου 11 του ν. 3717/2008 (Α΄ 239), 

όπως αυτά προστέθηκαν με την παρ. 1 του άρθρου 40 του ν. 3844/2010 (Α΄ 63) έχουν εφαρμογή 

σε όλες τις περιπτώσεις επιχειρήσεων που διέπονται από το παρόν άρθρο.» 

2. Στο άρθρο 14Α του ν. 3429/2005 (Α΄ 314) προστίθεται παράγραφος 24 ως εξής: 

«24. Η Ελληνική Βιομηχανία Οχημάτων Α.Ε. καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας ειδικής 

εκκαθάρισης του παρόντος άρθρου, επιτρέπεται να επιχορηγείται από το Ελληνικό Δημόσιο 

μέσω του εποπτεύοντος Υπουργείου, εφόσον η επιχορήγηση διατίθεται αποκλειστικά για τη 

συνέχιση της αμιγούς στρατιωτικής δραστηριότητας της εταιρίας που αφορά την εκτέλεση 

υφιστάμενων συμβάσεων με τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις και την εκπλήρωση της διαδικασίας 

της ειδικής εκκαθάρισης. Κατά παρέκκλιση των οριζομένων και απαιτούμενων δικαιολογητικών 

στην υπ’ αριθμ. 2014380/377/0026/1998 (Β΄ 284) υπουργική απόφαση, για την 

εκταμίευση της επιχορήγησης απαιτούνται μόνον: α) η απόφαση ανάληψης της σχετικής 

υποχρέωσης από το αρμόδιο όργανο για την επιχορήγηση και β) επικυρωμένο αντίγραφο της 

απόφασης του αρμοδίου οργάνου για την έγκριση της επιχορήγησης. 

Η επιχορήγηση της παρούσας παραγράφου διατίθεται αποκλειστικά για την εξόφληση 

απαιτήσεων του προσωπικού που συνδέεται με την εταιρία με σχέση εξαρτημένης εργασίας, 

ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου, απαιτήσεων του Δημοσίου, φορέων κοινωνικής ασφάλισης, 

παρόχων ενέργειας και λοιπών δαπανών αναγκαίων για την υλοποίηση των ως άνω συμβάσεων, 

καθώς και για την κάλυψη της αμοιβής του ειδικού εκκαθαριστή και των λοιπών εξόδων και δαπανών 

για την εκπλήρωση της διαδικασίας της ειδικής εκκαθάρισης. Ο εκκαθαριστής καθ’ όλη τη 

διάρκεια της ειδικής εκκαθάρισης οφείλει να υποβάλει προς έγκριση στο Ελληνικό Δημόσιο 

ειδικά το αιτιολογημένο αίτημα, όπου θα προσδιορίζεται το ύψος του αιτούμενου ποσού, και η 

χρήση της επιχορήγησης ανά κατηγορία δαπάνης, η δε επιχορήγηση θα καταβάλλεται απευθείας 

για την κάλυψη της εγκριθείσας δαπάνης. Μετά την πώληση της επιχείρησης στο σύνολό της 

ή επιμέρους περιουσιακών στοιχείων αυτής, το ισόποσο της ως άνω επιχορήγησης 

προαφαιρείται από το προϊόν του πλειστηριάσματος, προηγείται κάθε γενικού ή ειδικού 

προνομίου και αποδίδεται στο Ελληνικό Δημόσιο.» 

3. Κύρωση αποτελεσμάτων για τον πραγματικό πληθυσμό της απογραφής έτους 2011 για 

τις δημοτικές κοινότητες του άρθρου 2 παρ. 4 του ν. 3852/2010. 

Στο άρθρο 23 του ν. 3832/2010 (Α΄ 38) προστίθεται νέα παράγραφος 8, που έχει ως εξής: 

«8. Με απόφαση του Προέδρου της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) κυρώνονται και 

δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως τα αποτελέσματα του πραγματικού (de facto) πληθυσμού της απογραφής του έτους 2011 για τις δημοτικές κοινότητες του άρθρου 2 παρ. 4 του 

ν. 3852/2010 και κατανέμεται αναλογικά, τυχόν πληθυσμός, ο οποίος δεν είναι δυνατόν να 

κατανεμηθεί στις δημοτικές αυτές κοινότητες, λόγω ελλιπών στοιχείων τόπου εγκατάστασης.» 

Άρθρο 7.

1. Στην παρ. 2 του άρθρου 20 του Οργανισμού του Υπουργείου Εξωτερικών, ο οποίος 

κυρώθηκε ως Κώδικας με το άρθρο πρώτο του ν. 3566/2007 (Α΄ 117), προστίθενται περιπτώσεις 

ζ΄ και η΄ ως εξής:

«ζ) Προσωπικό Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου ΔΕ Ειδικότητας Οδηγών, η) Μόνιμο 

Προσωπικό Κατηγορίας ΔΕ Κλάδου Οδηγών.»

2. Στο τέλος της παρ. Α΄ του άρθρου 92 του ν. 4172/2013 (Α΄ 167) προστίθεται εδάφιο ως εξής: 

«Οι ανάγκες μετακίνησης του προσωπικού της Γενικής Γραμματείας του Πρωθυπουργού, 

της Γενικής Γραμματείας της Κυβέρνησης και της Γενικής Γραμματείας Συντονισμού του Κυβερνητικού 

Έργου, εξυπηρετούνται από το Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής 

Διακυβέρνησης.»

Άρθρο 8. Έναρξη ισχύος

Η ισχύς του παρόντος νόμου αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

ΦΕΚ Α 60/11-3-2014 

Παραγγέλλομε τη δημοσίευση του παρόντος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και την 

εκτέλεσή του ως νόμου του Κράτους.

Αθήνα, 11 Μαρτίου 2014

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΚΑΡΟΛΟΣ ΓΡ. ΠΑΠΟΥΛΙΑΣ

ΟI ΥΠΟΥΡΓΟI

ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΑΙ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ
ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΑΒΡΑΜΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΙΧΕΛΑΚΗΣ
ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΜΗΤΣΟΤΑΚΗΣ
ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Θεωρήθηκε και τέθηκε η Μεγάλη Σφραγίδα του Κράτους.
Αθήνα, 11 Μαρτίου 2014

Ο ΕΠΙ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

GD-ELLAS:  ΕΥΓΕ ΣΑΣ  ΙΣΧΑΝΔΡΟΙ  ΚΑΙ  ΚΩΜΑΣΤΕΣ !!!

                 

                                          ΙΣΧΑΝΔΡΟΙ  ΚΑΙ  ΚΩΜΑΣΤΕΣ 

          

                                           Με  ίσχανδρους  γιομίσανε 

                                           της  χώρας  τα  κουβέρνα, 

                                           ανδραποδίσαν  τον  λαό, 

                                           έλα  Θεέ  κυβέρνα.

                                           Κόραξ  υδρεύει  στη  Βουλή 

                                           και  όλοι  κορδακίζουν, 

                                           δε  προλαβαίνουν  οι  θνητοί 

                                           τα  δάκρυα  να  σφουγγίζουν.

                                           Κωμάσονται  οι  πολιτικοί 

                                           και  κωμαστές  γινήκαν, 

                                           αφού  ο  λαός  τους  άφηκε 

                                           και  έτοιμα  τα  βρήκαν.

                                           Άκρατον  οίνο  δόλιο 

                                           τους  άνθρωπους  κερνάνε, 

                                           τους  δαιτυμόνες  θέλγουνε 

                                           να  μη  θωρούν  που  πάνε.

                                           Κορκορυγές  αναίσχυντες 

                                           στους  Έλληνες  προσφέρουν, 

                                           τα  κύμβαλα  που  παίζουνε 

                                           μόνο  κακό  θα  φέρουν.

                                           Με  κουστωδίες  ένστολες 

                                           τολμούν  να  περπατήσουν 

                                           και  τους  πολίτες  τρέμουνε 

                                           μην  επαναστατήσουν.

                                           Τώρα  τα  έπη  τα  «κωφά» 

                                           στους  δρόμους  ψιθυρίζουν 

                                           αντί  ν’ ακούνε  της  Βουλής 

                                           όσα  κρημνοκοπίζουν.

                                            Κρησφύγετα  αναζητούν 

                                            οι  άνθρωποι,  στα  σπήλια, 

                                            για  να  σωθούν  απ’ τους «τρανούς» 

                                            και  του  κρημνού  τα  χείλια.

                                                                             Γιώργος Δουζένης

                                                                                   24-9-2012

                                                                      από τη συλλογή "ΑΝΘΡΩΠΟΣ"   

ΑΡΚΑΔΙΑ και ΑΡΧΑΙΑ ΠΑΡΡΑΣΙΑ (Παρρασία και Παρράσιοι)

ΑΡΚΑΔΙΑ και ΑΡΧΑΙΑ ΠΑΡΡΑΣΙΑ (Παρρασία και Παρράσιοι)

Αρχαία Λυκόσουρα

Διαβαίνοντας τον Αλφειό ποταμό από τη Γόρτυνα μπαίνουμε στη χώρα των Παρρασίων που κατά την αρχαιότητα ήταν περιοχή της Αρκαδίας. Η χώρα αυτή κατά την αρχαιότητα συμπεριλάμβανε δεκάδες χωριά, και είχε κέντρο της τη Λυκόσουρα, η οποία λέγεται πως αρχικά ονομαζόταν Παρρασία ή Παρρασίη κι εθεωρείτο η καρδιά της Αρκαδίας. Από εκεί λέγεται ότι στα μετέπειτα χρόνια της αρχαιότητας η Αρκαδία πήρε το όνομα Παρρασία και οι Αρκάδες γενικά, Παρράσιοι. Η Παρασσία. περιλάμβανε την λεκάνη του Αλφειού από την Καρύταινα στα Ανατολικά, το Όρος Λύκαιο, Νότια, τα βουνά της Ανδρίτσαινας στα Δυτικά και στα Βόρεια το ύψωμα Καλόγρια, στο βάθος του οποίου ρέει ο ποταμός Αλφειός.

Η λέξη Παρράσιος είναι προελληνικής προέλευσης. Κατέληξε να ετυμολογείται από το παρ+ρασις - ρήσις, δηλαδή Παρράσιος είναι εκείνος που μιλάει με ελεύθερο πνεύμα, με παρρησία. Η επωνυμία πιθανόν να συνδέεται με την ύπαρξη στην περιοχή του Ιερού του Παρρασίου Απόλλωνα. που είναι ο θεός της μουσικής και της ποίησης, δηλαδή της ελεύθερης έκφρασης του πνεύματος και της μαντικής, που δίνει χρησμούς χωρίς επιφύλαξη, όπως ακριβώς θα συμβούν. Με αυτή την έννοια, με την επωνυμία Παρράσιος, επιτυγχάνεται ο συνδυασμός της ιδιότητας του Θεού και της ονομασίας των κατοίκων της περιοχής.

Ο Στράβων λέει για τους Παρράσιους: "Δοκεί δε παλαιότερα έθνη των Ελλήνων είναι τα Αρκαδικά, Αζάνες τε και Παρράσιοι και άλλοι τοιούτοι."

Ιχνηλατώντας τώρα τ' αρχέγονα μονοπάτια με το κερί του Παυσανία…

"αφού διαβούμε τον ποταμό Αλφειό φθάνουμε στη χώρα η οποία ονομάζεται Τραπεζουντία, (τμήμα της Παρρασίας) όπου υπάρχουν τα ερείπια της Τραπεζούντας (κάπου ανάμεσα στα σημερινά χωριά Κυπαρίσσια και Μαυριά). Από την Τραπεζούντα, όταν κατεβούμε πάλι αριστερά προς τον Αλφειό, όχι μακριά από τον ποταμό, συναντούμε την τοποθεσία που λέγεται Βάθος (σήμερα βαθύρεμα). Εκεί κάθε τρία χρόνια τελούν εορτή προς τιμήν των μεγάλων θεενών. Υπάρχει εκεί και μία πηγή η οποία ονομάζεται Ολυμπιάς, της οποίας το νερό τρέχει τον ένα χρόνο και τον άλλο στερεύει. Πλησίον της πηγής βγαίνει φωτιά από τη γη." (Παυσ. Η΄29,1.)

Η θέση αυτή υπήρχε μέχρι πριν λίγα χρόνια, -οπότε καταστράφηκε από τη ΔΕΗ- και ονομαζόταν "Ηφαίστειο" γιατί έβγαιναν καπνοί από τη γη.

Μεταξύ των αρχαίων κωμών της Παρασσίας ήταν η Τραπεζούντα ,η Βασιλίς και η Θωκνία στην αριστερή όχθη του ποταμού Αλφειού, οι δύο πρώτες στους ανατολικούς πρόποδες του Λυκαίου όρους. Αλλά στην Παρρασία ανήκαν και οι πόλεις Θεισόα (στο σημερινό χωριό Θεισόα της Μεσσηνίας), Φιγάλεια, δίπλα στον ποταμό Νέδα, και Αλίφειρα που και αυτές εθεωρούντο αρκαδικές πόλεις. Τέλος στον Παρράσιο χώρο φαίνεται ότι ανήκε και η Βρένθη (στην Καρύταινα) όπως και η περιοχή του Παλαιοκάστρου, περιοχή που εκατοικείτο από την προϊστορική ακόμη εποχή, όπως προκύπτει από τα ευρήματα του αρχαιολογικό του χώρου, που ερεύνησε ομάδα της Ολλανδικής Αρχαιολογικής Σχολής. Όλες οι πόλεις της αρχαίας Παρρασίας  εγκαταλείφθηκαν από τους κατοίκους της που μετοίκισαν στην Μεγάλη Πόλη που ίδρυσε ο Επαμεινώνδας το 371 π.χ.

Αρκετά στοιχεία για την περιοχή της Παρασσίας αναφέρει ο Παυσανίας στα "Αρκαδικά". Ειδική μνεία πρέπει να δοθεί στην Τραπεζούντα, που κατά την αρχαιότητα υπήρξε και πρωτεύουσα της Αρκαδίας, εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της, όταν με την ίδρυση της Μεγάλης Πόλεως από τον Επαμεινώνδα το 371 π.χ. αυτοί αρνήθηκαν να μετοικήσουν σ' αυτήν. Έτσι σύμφωνα με τον Παυσανία,
"οι Τραπεζούντιοι αναχώρησαν από την Πελοπόννησο δια παντός, όσοι από αυτούς γλίτωσαν και δεν θανατώθηκαν από τους οργισμένους Αρκάδες, που τους σκότωναν αμέσως. Μπήκαν, λοιπόν σε πλοία και πήγαν στον Εύξεινο Πόντο και έγιναν δεκτοί από τους κατοίκους της Τραπεζούντας, διότι είχαν το ίδιο όνομα και προήρχοντο από την μητρόπολή τους" (Παυσ. Η΄ 27 5,6).

Λείψανα της αρχαίας Τραπεζούντας (που σώθηκαν από την "επιδρομή" της... ΔΕΗ)

Σήμερα έχει ταυτισθεί η θέση της στην ανατολική πλαγιά του Λυκαίου, όπου βρέθηκαν διάσπαρτα τα ερείπια της αρχαίας πόλης - σύμφωνα με αρκετούς ερευνητές - όπως τα αποκάλυψε το 2000 ο εκσκαφέας της ΔΕΗ σκάβοντας για λιγνίτη... Η Βασιλίς βρισκόταν στην αριστερή όχθη του ποταμού Αλφειού, στους ανατολικούς πρόποδες του Λυκαίου όρους, κοντά στην Τραπεζούντα. Τοποθετείται μεταξύ του Αλφειού ποταμού και του χωριού Ίσωμα Καρυών, πάνω σε λόφο και βορειοδυτικά της Μεγαλόπολης. Και αυτή η πόλη, όπως και η Τραπεζούντα, εγκαταλείφθηκε όταν ιδρύθηκε η Μεγαλόπολη από τον Επαμεινώνδα.

Άνω Καρυές

Ο Παυσανίας στην 21η διαδρομή στα Αρκαδικά του Η, κεφ. 29 παρ.5, λέει:
«Από την τοποθεσία που λέγεται Βάθος η Βασιλίς απέχει περίπου δέκα στάδια (1850 μέτρα). Οικιστής αυτής ήταν ο Κύψελος, ο οποίος πάντρεψε την θυγατέρα του με τον Κρεσφόντη, το γιό του Αριστομάχου. Επί των ημερών μου η Βασιλίς ήταν ερειπωμένη πόλις και σωζόταν μόνο το ιερόν της Ελευσίνιας Δήμητρας.»
Αν υποθέσουμε ότι πράγματι η τοποθεσία Βάθος ευρισκόταν εκεί που πιο πάνω την τοποθετήσαμε με βάση τα λεγόμενα του Παυσανία, τότε το χωριό Βασιλίς θα πρέπει να ήταν χτισμένο στην θέση «Παλιόπυργος» ή πιθανότερα, απέναντι στην θέση «Μάρμαρα». Στις δύο αυτές περιοχές σήμερα δεν υπάρχουν εμφανή στοιχεία που να δικαιολογούν την ονομασία τους, ερείπια από κάποιο παλιό κτίσμα στην πρώτη ή κάποια σκόρπια μάρμαρα που να μαρτυρούν την ύπαρξη κάποιου αρχαίου κτίσματος, στην δεύτερη. Το μόνο σημάδι που υπάρχει είναι μία πέτρα, που φαίνεται ότι έχει δουλευτεί από ανθρώπινο χέρι, στη θέση "μάρμαρα". Στην Βασιλίδα λοιπόν, ο ιδρυτής της Κύψελος, έχτισε τον ναό της Ελευσίνιας Δήμητρας και καθιέρωσε καλλιστεία γυναικών, οι οποίες ονομάζονταν «χρυσοφόρες». Είναι ίσως τα αρχαιότερα καλλιστεία στον κόσμο:  "Οίδα δε και περί κάλλους γυναικών αγώνα ποτε διατεθέντα. Περί ου ιστορών Νικίας εν τοις Αρκαδικοίς διαθείναι φήσιν αυτόν Κύψελον, πόλιν κτίσαντα εν τω πεδίω περί τον Αλφειόν είς ήν κατοικίσαντα Παρρασίων τινάς τέμενος και βωμόν αναστήσα Δήμητρα Ελευσινία, ής εν τή εορτή και τον του κάλλους αγάνα επιτελέσαι και νικήσαι πρώτον αυτού την γυναίκα Ηροδίκην. Επιτελείται δε και μέχρι νύν ο αγών ούτος και αι αγωνιζόμενοι γυναίκες χρυσοφόροι ονομάζονται". (ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΔΕΙΠΝΟΣΟΦΙΣΤΑΙ ΙΓ' 609e).

Κρητέα

Λίγο ψιλότερα από τη θέση της αρχαίας Τραπεζούντας, και πάνω από το σημερινό χωριό Ίσιωμα, κατά την αρχαιότητα υπήρχε περιοχή που ονομαζόταν Κρητέα. Στην περιοχή αυτή σύμφωνα με τη Μυθολογία η θεά Ρέα έφερε στον κόσμο το Δία και τον παρέδωσε βρέφος στις νύμφες Θεισόα, Νέδα και Αγνώ να τον αναθρέψουν, "τες νύμφαις δε ονόματα υφ' ών τον Δία τραφήναι λέγουσι, τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώ" (Παυσ. Η΄ 38, 2). Ο Παυσανίας αναφέρει επίσης:
"…το όρος εστί το Λύκαιον καλούσι δε αυτό και Όλυμπον, και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν. Τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω και χώρα τε εστίν εν Λυκαίω Κρητέα καλουμένη - αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ' αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου - και την Κρήτην ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία, το χωρίον τούτο είναι, και ου δια την νήσον, αμφισβητούσιν οι Αρκάδες"
Δηλαδή "... το όρος είναι το Λύκαιον, το ονομάζουν και Όλυμπο και άλλοι ιερή των Αρκάδων κορυφή. Λένε δε ότι στο βουνό αυτό ανατράφηκε ο Δίας και υπάρχει στο Λύκαιο και μία έκταση που καλείται Κρητέα - βρίσκεται αυτή η Κρητέα στα αριστερά του άλσους που το αποκαλούν "του Παρρασίου Απόλλωνα" - και ως Κρήτη, για την οποία η παράδοση των Κρητών λέει ότι ανατράφηκε ο Δίας, νοείται αυτό εδώ το μέρος και όχι το νησί Κρήτη που το τελευταίο αμφισβητούν οι Αρκάδες". (Παυσ. Η΄38,2)

Ο ισχυρισμός αυτός των Αρκάδων ενισχύεται από την παρακάτω αναφορά των Ορφικών ύμνων στη γέννηση του Δία:
"Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αειδείν
λώιον, ή θεόν αυτόν, αεί μέγαν, αιέν άνακτα,
Πηλαγόνων ελατήρα, δικασπόλον ουρανίδηση;
Πώς και νιν, Δικταίον αείσομεν ηέ Λυκαίον;
Εν δοιή μάλα θυμός επεί γένος αμφήριστον.
Ζεύ, σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι,
Ζευ, σε δ' εν Αρκαδίη πότεροι, πάτερ, εψεύσαντο;
Κρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον, ώ άνα, σείο
Κρήτες ετεκτήναντο, συ δ' ου θάνες εσσί γαρ αιεί.
Εν δε σε Παρρασίω Ρείη τέκεν, ήχι μάλιστα
Έσκεν όρος θάμνησι περισκεπές, ένθεν ο χώρος Ιερός"
(ΟΡΦΙΚΑ, Ύμνοι Καλλιμάχου και Επιγράμματα, Ύμνος εις ΔΙΑ 1 - 15)

(μετάφραση):  "Πώς καλλίτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία / παρά να τον ειπεί θεό, πάντοτε μέγα, αιώνιο άνακτα, / διώκτη των Πηλαγόνων, δικαστή των επουρανίων θεών; / Πώς θα τον εξυμνήσωμεν, ως Δικταίον ή ως Λυκαίον; / Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία / διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμον./ Ω Δία, άλλοι μεν λέγουν ότι εγεννήθης εις τα Ιδαία βουνά / άλλοι όμως, Δία, λέγουν ότι εγεννήθης εις την / Αρκαδία, ποιοι από τους δύο πατέρα μας είπαν ψέματα; / Οι Κρήτες λέγουν πάντοτε ψέματα και προς τούτο είπαν ψέματα, / διότι κατασκεύασαν για σένα τάφο, / εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος. / Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον, / όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους, γι αυτό το λόγο / ο τόπος αυτός είναι ιερός…"

Ο Ναός του Παρρασίου Απόλλωνα

Κοντά στην Κρητέα, όπως και η σκαπάνη του Κουρουνιώτη αποκάλυψε το 1903, υπήρχε ιερό του Απόλλωνα, "...στ' ανατολικά του βουνού, υπάρχει ιερό του Απόλλωνα, του επονομαζόμενου Παρρασίου τον λένε και Πύθιον. Υπάρχει ετήσια γιορτή για το θεό, κατά την οποία θυσιάζουν στην αγορά αγριογούρουνο για τον Επικούρειο Απόλλωνα. Αφού γίνει αυτού η θυσία, μεταφέρουν το σφάγειο στο ιερό του Παρρασίου Απόλλωνα με πομπή και υπό τους ήχους αυλού. Εκεί κόβουν τα μηριά και τα καίνε και τρώνε επί τόπου το κρέας του ιερείου. Έτσι συνηθίζουν να κάνουν τη θυσία". (Παυσ. Η΄ 38, 8.) 

ΠΑΡΡΑΣΙΑ - Ναός Αη Γιάννη, στη θέση του ναού του Απόλλωνα

Στην ίδια θέση, που σήμερα ονομάζεται Μάρμαρα, βρίσκεται μισογκρεμισμένο το εξωκλήσι του Αϊ Γιάννη του "Ψηλού" κοντά στο χωριό Ίσωμα Καρυών. Το εκκλησάκι είναι χτισμένο με τις πέτρες του αρχαίου ναού, και γύρω του κείτονται σκόρπια αρχαία οικοδομικά μέλη. Μάλιστα λέγεται ότι η άγια τράπεζα είναι το αρχαίο θυσιαστήριο του ναού του Παρρασίου Απόλλωνα. Το κτίσιμο της εκκλησίας του Αη Γιάννη πάνω στα ερείπια του ναού του θεού του φωτός και της ελεύθερης έκφρασης Απόλλωνα δεν φαίνεται τυχαίο αφού ο Άγιος Ιωάννης αντιπροσωπεύει και αυτός την αλήθεια και το φως.

Αλλά η όποια συνέχεια στη συζήτηση περί Παρρασίας δεν θα πρέπει να αγνοήσει το κέντρο της, την Λυκόσουρα, κέντρο γεωγραφικό, πολιτικό και θρησκευτικό της αρκαδικής αυτής χώρας. Αλλά ούτε τον ιερό τόπο συνάθροισης, λατρείας και αθλητικής άμιλλας όλων των αρχαίων Αρκαδικών φύλων, το όρος Λύκαιο, την ιερά κορυφή των Αρκάδων. 

Κορυφή Λυκαίου όρους

Iωάννης Ασημακόπουλος, 
Χ. Αλεξόπουλος
Copyright 2001©

http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/arcadia-hist/topics/parasia.html

Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος και το "Άπειρον"

Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος

Η ζωή του

Ο Αναξίμανδρος γεννήθηκε στη Μίλητο το 610 π. Χ. περίπου και πέθανε λίγο μετά το 546 π. Χ. Σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο, ήταν μαθητής του Θαλή και άμεσος συνεχιστής του έργου του. Για την ζωή του ξέρουμε πολύ λίγα. Σύμφωνα με τον Αιλιανό ηγήθηκε της αποστολής της Μίλητου στην ίδρυση αποικίας στην Απολλωνία, ενώ σύμφωνα με τον Κικέρωνα προειδοποίησε τους Σπαρτιάτες να εγκαταλείψουν προσωρινά την Σπάρτη προβλέποντας τον σεισμό που έγινε λίγο μετά καταστρέφοντας οικίες και ιερά. Γενικώς όλες οι πληροφορίες που αφορούν τον Αναξίμανδρο είναι δευτερογενείς, συνήθως από μεταγενέστερους σχολιαστές οι οποίοι όμως είχαν ανά χείρας το βιβλίο του, άρα οι πληροφορίες τους είναι κατά πάσα πιθανότητα έγκυρες, ειδικά αν αναλογιστούμε το γεγονός ότι ταυτίζονται μεταξύ τους στο περιεχόμενο.

 Το έργο του

Το έργο του Αναξίμανδρου ήταν πολύπλευρο και σε πολλούς τομείς της επιστήμης, πολλών εκ των οποίων θεωρείται και ιδρυτής. Συγκεκριμένα είναι ο ιδρυτής της επιστήμης της γεωγραφίας, αφού ήταν αυτός ο οποίος δημιούργησε τον πρώτο χάρτη του Ελληνικού κόσμου. Θεωρείται από τους ιδρυτές της αστρονομίας καθώς δημιούργησε τον πρώτο χάρτη με τους αστερισμούς του ουράνιου στερεώματος, προσπάθησε να καταγράψει τις διαδοχικές θέσεις του ήλιου, ενώ εφηύρε το ηλιακό ρολόι το οποίο με μια κάθετη βελόνα κατέγραφε τον χρόνο σε συνάρτηση με την πορεία του ήλιου. Σύμφωνα με το κοσμολογικό σύστημα το οποίο κατασκεύασε ο

Αναξίμανδρος και το οποίο κατέγραψε στο βιβλίο του "Περί φύσεως" (το οποίο φυσικά δεν έχει διασωθεί), στο κέντρο του σύμπαντος βρισκόταν η γη και αυτό γιατί ισαπέχει από όλα τα σημεία της ουράνιας περιφέρειας. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό η γη είχε σχήμα δίσκου, γύρω από τον οποίο κινούνταν τα άστρα και η σελήνη σε προδιαγεγραμμένες τροχιές. Αλλά και ως βιολόγος διετύπωσε την τολμηρή και καινοφανή θεωρία ότι ο άνθρωπος προήλθε από μια αργή εξελικτική διαδικασία, ενώ ο πρόγονος του ήταν το ψάρι.

Η προέλευση της φύσης και τον όντων

Αναμφίβολα η φήμη του Αναξίμανδρου οφείλεται στο γεγονός ότι, ως τις μέρες μας έχει φτάσει αυτούσιο ένα μικρό απόσπασμα του βιβλίου του, το οποίο περιγράφει με έναν ποιητικό -και εν πολλοίς ανεπανάληπτο - τρόπο, το πως δημιουργήθηκε ο κόσμος. Το απόσπασμα που σώζει ο δοξογράφος Σιμπλίκιος είναι το ακόλουθο:

.....λέγει δ' αὐτὴν μήτε ὕδωρ μήτε ἄλλο τι τῶν καλουμένων εἶναι στοιχείων, ἀλλ' ἑτέραν τινὰ φύσιν ἄπειρον,ἐξ ἧς ἅπαντας γίνεσθαι τοὺς οὐρανοὺς καὶ τοὺς ἐν αὐτοῖς κόσμους· ἐξ ὧν δὲ ἡ γένεσίς ἐστι τοῖς οὖσι, καὶ τὴν φθορὰν εἰς ταῦτα γίνεσθαι κατὰ τὸ χρεών· διδόναι γὰρ αὐτὰ δίκην καὶ τίσιν ἀλλήλοις τῆς ἀδικίας κατὰ τὴν τοῦ χρόνου τάξιν...

Μετάφραση

(Ο Αναξίμανδρος) υποστήριξε ότι ούτε το νερό ούτε κάποιο άλλο στοιχείο είναι η αρχή των όντων, αλλά το άπειρο από το οποίο προήλθαν όλοι οι ουρανοί και οι κόσμοι. Από εκεί που γεννιούνται όλα τα όντα, εκεί επιστρέφουν μοιραία όταν ολοκληρωθεί η φθορά τους. Έτσι τιμωρούνται και επανορθώνουν αμοιβαία την αδικία τους σύμφωνα με την τάξη του χρόνου....

Πριν προχωρήσουμε διαβάστε εκ νέου δύο τουλάχιστον φορές το απόσπασμα και αισθανθείτε την μέθεξη της φυσικής φιλοσοφίας με την ατόφια ανθρώπινη έμπνευση....

α) Το Αναξιμάνδρειο "Απειρον"

Σύμφωνα με την ορθολογική και φιλολογικά ορθότερη ερμηνεία, το "Άπειρον" του Αναξίμανδρου  σήμαινε αυτό που δεν έχει όριο από την άποψη του χώρου. Δεν είναι ξεκάθαρο όμως αν το Άπειρον είναι κάποιας μορφής ύλη, η οποία φυσικά δεν έμοιαζε με καμία μορφή από όσες είναι ήδη γνωστές, η αντιθέτως μια θεϊκή ουσία που περικλύει την κίνηση, ενυπάρχει παντού λειτουργώντας με βούληση.

Ο Αριστοτέλης σε ένα εδάφιο του στα "Φυσικά" (Φυσ. Γ΄ 4, 203b 7) ερμηνεύοντας τον Αναξίμανδρο απέδιδε θεϊκές ιδιότητες στο "Άπειρο" ως περιέχον τα πάντα, αθάνατο και θείο. Είναι φανερό πως η επιλογή της ερμηνείας του "Απείρου" έχει και μια ιδεολογική χροιά. Πολλοί σχολιαστές έβλεπαν στο Άπειρο μια κατάσταση χάους από όπου αναδύθηκε ο κόσμος όπως τον ξέρουμε. Ο Γαίγκερ ανακαλύπτει πίσω από το "Άπειρο" μια θρησκευτική έννοια που ενσαρκώνει παραστατικά την θεία βούληση σε μια αρχέγονη λειτουργία. Ο Νίτσε ερμηνεύει το άπειρο ως απροσδιόριστο, επειδή ακριβώς δεν έχει κανένα γνωστό χαρακτηριστικό η ιδιότητα, αφού αν είχε σημαίνει ότι θα ήταν φθαρτό.

Σύμφωνα με το Μαρξιστή Γιάννη Κορδάτο, το Άπειρον είναι η αρχική ύλη, η οποία είναι άφθαρτη και χωρίς τέλος. Ο μαθηματικός Ευάγγελος Σταμάτης χαρακτήρισε το Άπειρον ως ενέργεια. Ο κ. Δημήτριος Μακρυγιάννης στο βιβλίο του "η έννοια του θεού στην προσωκρατική φιλοσοφία" υποστηρίζει ότι η υλική υφή του αναξιμάνδρειου απείρου οφείλει να αποκλειστεί, αφού σύμφωνα με τα αποσπάσματα το Άπειρο δεν ταυτιζόταν σύμφωνα με τα αποσπάσματα με ένα από τα τέσσερα βασικά υλικά στοιχεία (πυρ, ύδωρ, αήρ, γη) των Αρχαίων Ελλήνων άρα το θεωρεί ως μια θεϊκή ουσία, αλλά προχωρεί ακόμη περισσότερο χαρακτηρίζοντας την κινούν αίτιο, ίδιο με το αριστοτέλειο πρώτο κινούν όν. Ο υλοζωιστής Πάνος Παναγιώτου κινείται σε μια μέση λύση. Θεωρεί το "Απειρον" ως μια αρχετυπική μορφή ύλης, απροσδιόριστη μάζα που περιέχει το παν, του αναγνωρίζει όμως τα Αριστοτελικά γνωρίσματα του "άφθαρτου", του "αθάνατου", του "αγέννητου" και αυτού που κυβερνάει τα πάντα, γνωρίσματα όμως που δεν ταιριάζουν στην ύλη σε οποιαδήποτε μορφή.

β) Η συνολική ερμηνεία του αποσπάσματος

Το ομολογουμένως αινιγματικό αυτό απόσπασμα υπήρξε αφορμή για πολυάριθμες ενδιαφέρουσες

ερμηνείες από φιλολόγους και φιλοσόφους σε όλες τις εποχές της ανθρώπινης Ιστορίας, ένα αληθινό γοητευτικό πνευματικό παιχνίδι για την παγκόσμια διανόηση που εξελίχθηκε τα τελευταία 150 χρόνια. Κατ΄αρχάς ας δώσουμε μια επίπεδη διάσταση στην ερμηνεία του:

Όλα τα φυσικά όντα προέρχονται από το Άπειρον στο οποίο επιστρέφουν λόγω της συνεχούς φθοράς τους. Ουσιαστικά υπάρχει μια κυκλικότητα της ύλης, η οποία μετά την φθορά της επιστρέφει από εκεί που εκπορεύτηκε, αναγεννάται και πιθανά αναδημιουργείται. Ουσιαστικά έχουμε την περιγραφή ενός μηχανιστικού ντετερμινιστικού μοντέλου δημιουργίας της φύσης. Σύμφωνα με αυτή την πλέον διαδεδομένη και "επιστημονικά ορθή" ερμηνεία του αποσπάσματος (από τους φιλολόγους Kirk - Raven - Schofield), από το άπειρον προέρχονται τα "αντίθετα" (π.χ. ψυχρό - ζεστό, σκληρό-μαλακό, βλέπε τα σχετικά αποσπάσματα). Στα αντίθετα αυτά το ένα από τα δύο υπερέχει του άλλου και έτσι δημιουργεί. Η υπεροχή αυτή είναι μια μορφή "αδικίας" η οποία επανορθώνεται με την αποκατάσταση της ισότητας έναντι του "αδικούμενου" αντίθετου σε ένα συμμετρικό χρονικό διάστημα που συνέβη η "αδικία" αυτή.

Νίτσε

Από εκεί και πέρα έχουμε μια σειρά από άλλες ερμηνείες. Σύμφωνα με τον Νίτσε, ο Αναξίμανδρος ήταν ο πρώτος που κατάλαβε την ύπαρξη ως πράξη χειραφέτησης από το ανώτερο ον που αποτελεί όμως μια αδικία εις βάρος του και η οποία ξεπληρώνεται μόνο με τον θάνατο. Από την εργασία του Νίτσε φαίνεται η επιρροή του φιλοσόφου Schopenauer ο οποίος σε ένα απαισιόδοξο χωρίο του χαρακτήριζε την ανθρώπινη ύπαρξη ως καταδικασμένη από την γέννηση της να καταστραφεί. Στο ίδιο μήκος κύματος ο Λέον Τσέστοβ ερμηνεύει την ειδικότητα της ύπαρξης ως μια ανευλαβή πράξη εις βάρος της ολότητας η οποία επανορθώνεται μόνο με τον θάνατο. Σύμφωνα με την ερμηνεία αυτή, η ύπαρξη είναι μια τραγική τροχιά προς την μοιραία επανένταξη στην ολότητα, στο αναξιμάνδρειο "Άπειρον".

Για τον μεγάλο Γερμανό φιλόλογο Γαίγκερ, αποκλείεται στην Αρχαία Ελληνική φιλοσοφία να ταυτίζεται η ύπαρξη με την αμαρτία. Σύμφωνα με τον Γαίγκερ η διατύπωση του Αναξίμανδρου παραπέμπει σε μια διαδικασία ανταγωνισμού μεταξύ των δυνάμεων

werner jaeger

της φύσης, η οποία ομοιάζει με τον κοινωνικό ανταγωνισμό. Η διαδικασία επανόρθωσης της φύσης μοιάζει με αυτή της κοινωνίας που μετά από ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, με τον ένα η τον άλλο τρόπο, εξισορροπεί τις αντίρροπες κοινωνικές δυνάμεις. Άρα η Αναξιμάνδρεια διατύπωση έχει ηθικό περιεχόμενο παρά φυσικό.

Ο νομπελίστας φιλόσοφος Ράσελ διαβάζει το απόσπασμα ως μι ακόμη επιβεβαίωση για την σημασία της δικαιοσύνης στην Αρχαία Ελληνική κοινωνία. Σύμφωνα με τον φιλόσοφο, ο Αναξίμανδρος εφαρμόζει την λειτουργία της δικαιοσύνης, της ισομέρειας, της συμμετρίας στην διαδικασία επαναφοράς της ισορροπίας μεταξύ των όντων που ανταγωνίζονται αέναα. Ο Paul Selingman υποστηρίζει ότι με το απόσπασμα αυτό σκιαγραφείται ο αφανισμός του όντος ως μια επανένωση με την θεία ουσία από την οποία εκπορεύτηκε. Άρα ενώ η πεπερασμένη ύπαρξη φοβάται το τέλος της, με την αναξιμάνδρεια θεωρεία το τέλος μοιάζει με μια απολύτρωση, με μια απελευθέρωση που κάθε άνθρωπος, εγκλωβισμένος στο εδώ και τώρα, οφείλει να αναζητά.

Σύμφωνα με τον υλιστή Γιάννη Κορδάτο το απόσπασμα περιγράφει μια μηχανιστική διαδικασία όπου από την αρχική άφθαρτη ύλη του απείρου χάρις την πάλη των αντιθετικών στοιχείων προκύπτουν τα

bertrand russell

όντα, τα οποία όμως επειδή ταξινομούν την αρχική άφθαρτη ύλη ποιοτικά την αδικούν, αδικία που επανορθώνουν με την φθορά και τον θάνατο τους και την συνεπακόλουθη επιστροφή στην αρχετυπική ύλη.

Σύμφωνα με τον Πάνο Παναγιώτου, το νόημα του αποσπάσματος είναι ότι υπάρχει μια μάχη μεταξύ αντίπαλων πραγμάτων όντων, η οποία μοιραία καταλήγει σε νίκη ενός από αυτά. Αυτή η νίκη όμως του ενός όντος επί του άλλου είναι μια αδικία που η φύση ως δικαστής επανορθώνει ώστε να επέλθει εκ νέου η ποθητή ισορροπία.

Σύμφωνα πάλι με τον κ. Δημήτριο Μακρυγιάννη, το χωρίο υπαινίσσεται μια θεωρία μετεμψύχωσης, κατά την οποία όταν το ον ζήσει και πεθάνει χωρίς να δώσει αποζημίωση ("δίκη"), χωρίς να ξεπληρώσει δηλαδή την οφειλή του, τότε οφείλει να επανέλθει στον υλικό κόσμο κατά την τάξη του χρόνου για να υποστεί τις συνέπειες της αδικίας του.

Επίλογος

Χάρις τις τέσσερις αυτές γραμμές, ο Αναξίμανδρος καταχωρείται στην παγκόσμια φιλοσοφία ως ο πρώτος άνθρωπος που κατάφερε να καταγράψει και να εξηγήσει σε ένα ενιαίο σύστημα όλες τις εμπειρίες της ανθρώπινης νόησης. Είναι φανερό πως μια απόλυτη ερμηνεία της θεωρίας του Αναξίμανδρου είναι αδύνατη, λόγω έλλειψης στοιχείων, αλλά και αποσπασμάτων από το υπόλοιπο βιβλίο του. Ακόμη και η χρησιμοποίηση στοιχείων από τον Αριστοτέλη και τους δοξογράφους ίσως δίνουν ένα προσανατολισμό και να αποτελούν ελκυστικές εκκινήσεις, αλλά αποτελούν πάντοτε μια ερμηνεία τρίτων που υπόκειται σε σοβαρούς περιορισμούς, πόσο μάλλον όταν και αυτοί είχαν φιλοσοφικές απόψεις που επηρέαζε την κρίση τους και τις απόψεις τους.

Αν και όταν ξεκίνησα να γράφω το άρθρο είχα άλλη πρόθεση, τελικά πιστεύω ότι δεν έχει αξία να φανερώσω την προσωπική μου άποψη, ειδικά από την στιγμή που ταυτίζεται με κάποια από αυτές που προσπάθησα να περιγράψω (άλλωστε, πιστεύω ότι φαντάζεστε προς τα που προσανατολίζομαι). Πιστεύω πως γίνεται κατανοητό πως το προσωπικό ιδεολογικό φορτίο κάθε ερμηνευτή διαμορφώνει τελικά τις απόψεις και τις θέσεις του, οπότε στην αλυσίδα αυτή ερμηνειών δεν χρειάζεται να προσθέσουμε τον δικό μας κρίκο. Να ολοκληρώσω παρατηρώντας πόσο  σημαντική τελικά είναι η επιβίωση ενός και μόνο αποσπάσματος από έναν αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο για την παγκόσμια διανόηση, αλλά και πόσο διαφορετική ίσως ήταν η παγκόσμια Ιστορία της φιλοσοφίας αν είχαμε πληρέστερη εικόνα της Αρχαίας Ελληνικής διανόησης.

Ι. Β. Δ.  

Τα Αποσπάσματα

Η ζωή του και τα επιτεύγματα του

1.Agathemeros I 1, p. 471 Müller (DK 12 A 6)

Ἀναξίμανδρος ὁ Μιλήσιος ἀκουστὴς Θαλέω πρῶτος ἐτόλμησε τὴν οἰκουμένην ἐν πίνακι γράψαι· μεθ' ὃν Ἑκαταῖος ὁ Μιλήσιος ἀνὴρ πολυπλανὴς διηκρίβωσεν, ὥστε θαυμασθῆναι τὸ πρᾶγμα. 

2.Diogenes Laertios II 1 (DK 12 A 1)

[Ἀναξίμανδρος] εὗρεν δὲ καὶ γνώμονα πρῶτος. ... καὶ γῆς καὶ θαλάσσης περίμετρον πρῶτος ἔγραψεν, ἀλλὰ καὶ σφαῖραν κατεσκεύασε.β ί ο ς

3.Themistios, Or. 36, 317 C (DK 12 A 7)
[Ἀναξίμανδρος] ἐθάρρησε πρῶτος ὧν ἴσμεν Ἑλλήνων λόγον ἐξενεγκεῖν περὶ φύσεως συγγεγραμμένον.

4.Diogenes Laertios II 2; Apollodor FGrH 244 F 29 (DK 12 A 1)
τῶν δὲ ἀρεοκόντων αὐτῶι πεποίηται κεφαλαιώδη τὴν ἔκθεσιν, ἧιπερ περιέτυχε καὶ Ἀπολλόδωρος ό Ἀθηναιος. ὃς καί φησιν αὐτὸν ἐν τοῖς Χρονικοῖς τῶι δευτέρωι ἔτει τῆς πεντεκοστῆς ὀγδόης ὀλυμπιάδος ἐτῶν εἶναι ἑξήκοντα τεσσάρων, καὶ μετ' ὀλίγον τελευτῆσαι.  ρ 

5.Agathemeros I 1, p. 471 Müller (DK 12 A 6)

Ἀναξίμανδρος ὁ Μιλήσιος ἀκουστὴς Θαλέω πρῶτος ἐτόλμησε τὴν οἰκουμένην ἐν πίνακι γράψαι· μεθ' ὃν Ἑκαταῖος ὁ Μιλήσιος ἀνὴρ πολυπλανὴς διηκρίβωσεν, ὥστε θαυμασθῆναι τὸ πρᾶγμα.

6.Diogenes Laertios II 1 (DK 12 A 1)
[Ἀναξίμανδρος] εὗρεν δὲ καὶ γνώμονα πρῶτος. ... καὶ γῆς καὶ θαλάσσης περίμετρον πρῶτος ἔγραψεν, ἀλλὰ καὶ σφαῖραν κατεσκεύασε.

7.Aetios II 20,1 (DK 12 A 21)
Ἀναξίμανδρός [sc. τὸν ἥλιον] κύκλον εἶναι ὀκτωκαιεικοσαπλασίονα τῆς γῆς, ἁρματείωι τροχῶι παραπλήσιον, τὴν ἁψῖδα ἔχοντα κοίλην,πλήρη πυρός, κατά τι μέρος ἐκφαίνουσαν διὰ στομίου τὸ πῦρ ὥσπερ διά πρηστῆρος αὐλοῦ. καὶ τοῦτ' εἶναι τὸν ἥλιον.

η προέλευσις των όντων

ο ν

8.Diogenes Laertios II 1 (DK 12 A 1)
Ἀναξίμανδρος Πραξιάδου Μιλήσιος. οὗτος ἔφασκεν ἀρχὴν καὶ στοιχεῖον το ἄπειρον, οὐ διορίζων ἀέρα ἢ ὕδωρ ἢ ἄλλο τι. καὶ τὰ μὲν μέρη μεταβάλλειν, τὸ δὲ πᾶν ἀμετάβλητον εἶναι.

9. Simplikios in Phys., p. 24, 13sq.; Theophrastos, Phys. op. fr. 2 Diels (DK 12 A 9, B 1)
Ἀναξίμανδρος μἐν Πραξιάδου Μιλήσιος Θαλοῦ γενόμενος διάδοχος καὶ μαθητὴς ἀρχήν τε καὶ στοιχεῖον εἴρηκε τῶν ὄντων τὸ ἄπειρον, πρῶτος τοῦτο τοὔνομα κομίσας τῆς ἀρχῆς. λέγει δ' αὐτὴν μήτε ὕδωρ μήτε ἄλλο τι τῶν καλουμένων εἶναι στοιχείων, ἀλλ' ἑτέραν τινὰ φύσιν ἄπειρον,ἐξ ἧς ἅπαντας γίνεσθαι τοὺς οὐρανοὺς καὶ τοὺς ἐν αὐτοῖς κόσμους· ἐξ ὧν δὲ ἡ γένεσίς ἐστι τοῖς οὖσι, καὶ τὴν φθορὰν εἰς ταῦτα γίνεσθαι κατὰ τὸ χρεών· διδόναι γὰρ αὐτὰ δίκην καὶ τίσιν ἀλλήλοις τῆς ἀδικίας κατὰ τὴν τοῦ χρόνου τάξιν, ποιητικωτέροις οὕτως ὀνόμασιν αὐτὰ λέγων.δῆλον δὲ ὅτι τὴν εἰς ἄλληλα μεταβολὴν τῶν τεττάρων στοιχείων οὗτος θεασάμενος οὐκ ἠξίωσεν ἕν τι τούτων ὑποκείμενον ποιῆσαι, ἀλλά τι ἄλλο παρὰ ταῦτα· οὗτος δὲ οὐκ ἀλλοιουμένου τοῦ στοιχείου τὴν γένεσιν ποιεῖ, ἀλλ' ἀποκρινομένων τῶν ἐναντίων διὰ τῆς αἰδίου κινήσεως.
  

α ἱ   ἐ ν α ν τ ι ό τ η τ ε ς

10. Aristoteles, Phys. A 4, 187a l2 sq. (DK 12 A 16)
οἱ μὲν γὰρ ἓν ποιήσαντες τὸ σῶμα τὸ ὑποκείμενον ἢ τῶν τριῶν τι ἢ ἄλλο ὅ ἐστι πυρὸς μὲν πυκνότερον ἀέρος δὲ λεπτότερον, τἆλλα γεννῶσι πυκνότητι καὶ μανότητιπολλὰ ποιοῦντες. [...] οἱ δὲ ἐκ τοῦ ἑνὸς ἐνούοας τὰς ἐναντιότητας ἐκκρίνεσθαι, ὥσπερ Ἀναξίμανδρός φησιν.

11.Simplikios in Phys., p. 150, 24 sq. (DK 12 A 9)
ἐναντιότητες δέ εἰσι θερμόν, ψυχρόν, ξηρόν, ὑγρὸν καὶ τὰ ἄλλα.

12.Aristoteles, Phys. Γ 5, 204b 23sq. (DK 12 A 16)
εἰσὶν γάρ τινες οἳ τοῦτο ποιοῦσι τὸ ἄπειρον, ἀλλ' οὐκ ἀέρα ἢ ὕδωρ, ὅπως μὴ τἆλλα φθείρηται ὑπὸ τοῦ ἀπείρου αὐτῶν· ἔχουσι γὰρ πρὸς ἄλληλα ἐναντίωσιν, οἷον ὁ μὲν ἀὴρ ψυχρός, τὸ δ' ὕδωρ ὑγρόν, τὸ δὲ πῦρ θερμόν.· ὧν εἰ ἦν ἓν ἄπειρον, ἔφθαρτο ἂν ἤδη τἆλλα· νῦν δ' ἕτερον εἶναί φασιν ἐξ οὗ ταῦτα.


13.Aristoteles Phys. Γ 6, 207a 19 sq.
[...] τὴν σεμνότητα καὶ τοῦ ἀπείρου, τὸ πάντα περιέχειν καὶ τὸ πᾶν ἐν ἑαυτῶι ἔχειν


14.Hippolytos, Haer. I 6,1 sq. (DK 12 A11, B 2)
Ἀναξίμανδρος Πραξιάδου Μιλήσιος. οὗτος ἀρχὴν ἔφη τῶν ὄντων φύσιν τινὰ τοῦ ἀπείρου, ἐξ ἧς γίνεσθαι τοὺς οὐρανοὺς καὶ τὸν ἐν αὐτοῖς κόσμον. ταύτην δ' ἀίδιον εἶναι καὶ ἀγήρω, ἣν καὶ πάντας περιέχειν τοὺς κόσμους. λέγει δὲ χρόνον ὡς ὡρισμένης τῆς γενέσεως καὶ τῆς οὐσίας καὶ τῆς φθορᾶς. (2) οὗτος μὲν ἀρχὴν καὶ στοιχεῖον εἴρηκε τῶν ὄντων τὸ ἄπειρον, πρῶτος τοὔνομα καλέσας τῆς ἀρχῆς. πρὸς δὲ τούτωι κίνησιν ἀίδιον εἶναι, ἐν ἧι συμβαίνει γίνεσθαι τοὺς οὐρανούς.

15.Aetios I 3,3 (Ps.-Plutarchos; DK 12 A 14)
Ἀναξίμανδρος δ' ὁ Μιλήσιός φησι τῶν ὄντων τὴν ἀρχὴν εἶναι τὸ ἄπειρον· ἐκ γὰρ τούτου πάντα γίνεσθαι καὶ εἰς τοῦτο πάντα φθείρεσθαι διὸ καὶ γεννᾶσθαι ἀπείρους κόσμους καὶ πάλιν φθείρεσθαι εἰς τὸ ἐξ οὗ γίνονται. λέγει γοῦν διὰ τί ἄπειρόν ἐστιν· ἵνα μηδὲν ἐλλείπηι ἡ γένεσις ἡ ὑφισταμένη.

16.Aristoteles, Phys. Γ4, 203b 18sq. (DK 12 A 15)
[...] τῶι οὕτως ἂν μόνως μὴ ὑπολείπειν γένεσιν καὶ φθοράν, εἰ ἄπειρον εἴη ὅθεν ἀφαιρεῖται τὸ γιγνόμενον.

17.Aristoteles, Phys. A4, 187a 20 sq. (DK 12 A 16) 
οἱ δ' ἐκ τοῦ ἑνὸς ἐνούσας τὰς ἐναντιότητας ἐκκρίνεσθαι, ὥσπερ Ἀναξίμανδρός φησι.

 18.Ps.-Plutarchos, Strom. 2, fr. 179 Sandbach (DK 12 A 10)

φησὶ δέ τι ἐκ τοῦ ἀιδίου γόνιμον θερμοῦ τε καὶ ψυχροῦ κατὰ τὴν γένεσιν τοῦδε τοῦ κόσμου ἀποκριθῆναι καί τινα ἐκ τούτου φλογός σφαῖραν περιφυῆναι τῶι περὶ τὴν γῆν ἀέρι ὡς τῶι δένδρωι φλοιόν· ἧς ἀπορραγείσης καὶ εἴς τινας ἀποκλεισθείσης κύκλους ὑποστῆναι τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην καὶ τοὺς ἀστέρας. 

κοσμολογία

19.Hippolytos, Haer. I 6, 3-5 (DK 12 A 11)
(3) τὴν δὲ γῆν εἶναι μετέωρον ὑπὸ μηδενὸς κρατουμένην, μένουσαν δὲ διὰ τὴν ὁμοίαν πάντων ἀπόστασιν. τὸ δὲ σχῆμα αὐτῆς γυρόν, στρογγύλον, κίονι λίθωι παραπλήσιον. τῶν δὲ ἐπιπέδων ὧι μὲν ἐπιβεβήκαμεν, ὃ δὲ ἀντίθετον ὑπάρχει.(4) τὰ δὲ ἄστρα γίνεσθαι κύκλον πυρός, ἀποκριθέντα τοῦ κατὰ τὸν κόσμον πυρός, περιληφθέντα δ' ὑπὸ ἀέρος. ἐκπνοὰς δ' ὑπάρξαι πόρους τινὰς αὐλώδεις, καθ' οὓς φαίνεται τὰ ἄστρα, διὸ καὶ ἐπιφρασσομένων τῶν ἐκπνοῶν τὰς ἐκλείψεις γίνεσθαι.(5) τὴν δὲ σελήνην ποτὲ μὲν πληρουμένην φαίνεσθαι, ποτὲ δὲ μειουμένην παρὰ τὴν τῶν πόρων ἐπίφραξιν ἢ ἄνοιξιν. εἶναι δὲ τὸν κύκλον τοῦ ἡλίου ἑπτακαιεικοσαπλασίονα <τῆς γῆς, ἐννεακαιδεκαπλασίονα δὲ τὸν> τῆς σελήνης, καὶ ἀνωτάτω μὲν εἶναι τὸν ἥλιον, κατωτάτω δὲ τοὺς τῶν ἀπλανῶν ἀστέρων κύκλους. 

20.Ps.-Plutarch, Strom. 2, fr. 179 Sandbach (DK 12 A 10)
ὑπάρχειν δέ φησι τῶι μὲν σχήματι τὴν γῆν κυλινδροειδῆ, ἔχειν δὲ τοσοῦτον βάθος ὅσον ἂν εἴη τρίτον πρὸς τὸ πλάτος. 

21.Aetios II 15,6 (DK 12 A 18) 
Ἀναξίμανδρός καὶ Μητρόδωρος ὁ Χῖος καὶ Κράτης ἀνωτάτω μὲν πάντων τὸν ἥλιον τετάχθαι, μετ' αὐτὸν δὲ τὴν σελήνην, ὑπὸ δὲ αὐτοὺς τὰ ἀπλανῆ τῶν ἄστρων καὶ τοὺς πλάνητας.

22.Alexandros in Meteor., p. 67,3 sq.; Theophrast, Phys. op. fr. 23 Diels (DK 12 A 27)
οἱ μὲν γὰρ αὐτῶν ὑπόλειμμα λέγουσιν εἶναι τὴν θάλασσαν τῆς πρώτης ὑγρότητος ὑγροῦ γὰρ ὄντος τοῦ περὶ τὴν γῆν τόπου κἄπειτα τὸ μέν τι τῆς ὑγρότητος ὑπὸ τοῦ ἡλίου ἐξατμίζεσβαι· καὶ γίνεσθαι πνεύματά τε ἐξ αυτοῦ καὶ τροπὰς ἡλίου τε καὶ σελήνης, ὡς διὰ τὰς ἀτμίδας ταύτας καὶ τὰς ἀναθυμιάσεις κἀκείνων τὰς τροπὰς ποιουμένων, ἔνθα ἡ ταύτης αὐτοίς χορηγία γίνεται, περὶ ταῦτα τρεπομένων· τὸ δέ τι αὐτῆς ὑπολειφθὲν ἐν τοῖς κοίλοις τῆς γῆς τόποις θάλασσαν εἶναι· διὸ καὶ ἐλάττω γίνεσθαι ξηραινομένην ἑκάστοτε ὑπὸ τοῦ ἡλίου καὶ τέλος ἔσεσθαί ποτε ξηράν· ταύτης τῆς δόξης ἐγένετο, ὡς ἱστορεῖ Θεόφραστος, Ἀναξίμανδρός τε καὶ Διογένης.

23.Hippolytos, Haer. I 6, 7 (DK 12 A 11)
ἀνέμους δὲ γίνεσθαι τῶν λεπτότατων ἀτμῶν τοῦ ἀέρος ἀποκρινομένων καὶ ὅταν ἀθροισθῶσι κινουμένων, ὑετοὺς δὲ ἐκ τῆς ἀτμίδος τῆς ἐκ γῆς ὑφ' ἥλιον ἀναδιδομένης· ἀστραπὰς δέ, ὅταν ἄνεμος ἐμπίπτων διιστᾶι τὰς νεφέλας.

βιολογία

24.Aetios V 19,4 (DK 12 A 30)
Ἀναξίμανδρός ἐν ὑγρῶι γεννηθῆναι τἀ πρῶτα ζῶια φλοιοῖς περιεχόμενα ἀκανθώδεσι, προβαινούσης δὲ τῆς ἡλικίας ἀποβαίνειν ἐπὶ τὸ ξηρότερον καὶ περιρρηγνυμένου τοῦ φλοιοῦ ἐπ' ὀλίγον χρόνον μεταβιῶναι.

25.Hippolytos, Haer. I 6, 6 (DK 12 A 11)
τὰ δὲ ζῶια γίνεσθαι ἐξατμιζομένα ὑπὸ τοῦ ἡλίου.

26.Hippolytos, Haer. I 6, 6 (DK 12 A 11)
τὸν δὲ ἄνθρωπον ἑτέρωι ζώιωι γεγονέναι, τουτέστι ἰχθύι, παραπλήσιον κατ' ἀρχάς.

27.Plutarchos, Symp. 730 E (DK 12 A 30)
[. . .] ἐν ἰχθύσιν ἐγγενέσθαι τὸ πρῶτον ἀνθρώπους ἀποφαίνεται καὶ τραφέντας, ὥσπερ οἱ γαλεοί, καὶ γενομένους ἱκανοὺς ἑαυτοῖς βοηθεῖν ἐκβῆναι τηνικαῦτα καὶ γῆς λαβέσθαι. 

Πηγές

Jean Brun, Οι προσωκρατικοί, εκδόσεις Χατζηνικολή (μετάφραση Ανδρέα Τάκη)

G. S. Kirk, J. E. Raven, M Schofield, Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, εκδόσεις ΜΙΕΤ

Θαλής Αναξίμανδρος Αναξιμένης, εκδόσεις Εξάντας (μετάφραση Δημήτρης Ρήσος)

Δημήτριος Μακρυγιάννης, Η έννοια του Θεού στην προσωκρατική φιλοσοφία, εκδόσεις Γεωργιάδη

Μπέρτραντ Ράσελ, Οι προσωκρατικοί, εκδόσεις Αρσενίδη

Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας, εκδόσεις Μπουκουμάνη

Ευάγγελος Σταμάτης, προσωκρατικοί φιλόσοφοι

Π. Π. Παναγιώτου, Οι Ίωνες προσωκρατικοί σοφιστές, εκδόσεις Α. Λιβάνη

Φρειδερίκος Νίτσε, Η φιλοσοφία την εποχή των τραγικών, εκδοτική Θεσσαλονίκης

J. Burnet, H αυγή της φιλοσοφίας, εκδόσεις Αναγνωστίδη

Διαβάστε επίσης:

http://www.pemptousia.gr/Ανανξίμανδρος των Μάνου Δανέζη και Στράτου Θεοδοσίου
http://www.hellinon.net/NeesSelides/NEOTERES/Anaximandros.htm
http://www.antifono.gr/Αναξίμανδρος του Κωνσταντίνου Καλαχάνη

http://hel-las.blogspot.gr/2014/04/600.html

μεταφορά από http://www.istorikathemata.com/2014/04/The-ancient-Greek-philosopher-Anaximandros-and-the-Apeiron.html?